Παρακολουθώντας την ιστορική πορεία του Μ/Φ Συλλόγου « ΣΚΟΥΦΑΣ » είναι σαν να ζούμε την ιστορία του τόπου μας, έτσι καθώς δένονται αξεδιάλυτα οι διαδρομές του. Βίοι παράλληλοι, κύκλοι ομόκεντροι. Χρόνος δραπέτης είναι το ταξίδι στο χτες, χρόνος δικός μας και όχι μετρημένος με ωροδείχτες και ημερολόγια. Ο χρόνος είναι η μνήμη μας.
«Βρισκόμαστε στο 1896. Αν και πέρασαν 15 χρόνια από τότε που οι τελευταίοι Τούρκοι στρατιώτες διάβηκαν το γιοφύρι κι άφησαν την Άρτα ελεύθερη, τα σημάδια της μακρόχρονης τούρκικης παρουσίας εξακολουθούν να υπάρχουν. Το ρολόι χτυπάει ακόμη τις 12 στις 6 το πρωί. Ο στρατώνας έχει ακόμη στις τέσσερις άκρες του τα παρατηρητήρια πύργους. Η σημερινή πλατεία Σκουφά είναι καπνοτόπι. Ο κεντρικός δρόμος της Άρτας είναι ένα σοκάκι με πολλές στροφές και γωνίες, με χαμόσπιτα από δω κι από κει, που δεν έχουν ούτε μπουχαρί για να βγει ο καπνός. Ο δρόμος κόβεται από ρέματα σκεπασμένα με ξυλογέφυρες. Ο νυχτερινός φωτισμός είναι ανύπαρκτος και μονάχα 30-40 φανάρια πετρελαίου πασχίζουν να φωτίσουν όλη την πόλη.
Εδώ σ’ αυτή την πόλη, στις 6 Απριλίου 1896, ημέρα Σάββατο και ώρα 5 το απόγευμα στο σπίτι του Κων/νου Ξανθόπουλου, διευθυντή του υποκαταστήματος της Ηπειροθεσσαλικής Τράπεζας στην Άρτα, ιδρύεται ο « Ηπειρωτικός Σύλλογος Άρτης ο Σκουφάς », ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Χαρακτηριστικά γραφόταν στο πρώτο πρακτικό του Συλλόγου: «… κοινη απεφάσισαν την διά παντός μέσου βελτίωσιν των τε μελων του Συλλόγου και του λαου δια στεγάσεως και διατηρήσεως γυμνστηρίου, δια στεγάσεως σχολείου μουσικού και καταρτισμού ορχήστρας εκ πνευστών και εγχόρδων οργάνων, δια καταρτισμού βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου, δια δημοσίων μαθημάτων και αναγνωσμάτων και δια παντός άλλου μέσου, όπερ ήθελεν κριθή πρόσφορον προς τον σκοπόν του Συλλόγου».
Ταυτόχρονα τα μέλη του Συλλόγου δραστηριοποιούνται για τη συγκρότηση Βιβλιοθήκης. Το Μάη του 1898 λαμβάνεται η οριστική απόφαση για τη δημιουργία της Φιλαρμονικής. Στις 21 Μάη 1899 η Φιλαρμονική κάνει την παρθενική της εμφάνιση. Από το 1896 μέχρι σήμερα η προσφορά του Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ» υπήρξε μεγάλη. Πρωτοστάτησε σε κάθε εθνική, κοινωνική, πνευματική και πολιτιστική εκδήλωση της Άρτας και του Νομού γενικότερα. Μεγάλη επίσης υπήρξε και η συμμετοχή του σε εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στα περισσότερο από 110 χρόνια ζωής του συνεργάστηκε με πνευματικά και πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας μας και πρόσφερε αξιόλογο πνευματικό και πολιτιστικό έργο. Έχει οργανώσει σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση διεθνή και πανελλήνια συνέδρια, καθώς επίσης και το ετήσιο πανελλήνιο φεστιβάλ « ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΧΟΡΟΣ-ΤΡΑΓΟΥΔΙ ». Όλες οι εκδηλώσεις συνδέονται με την ιστορία, τον πολιτισμό σε όλες τις εκφάνσεις του, την παράδοση και το περιβάλλον.
Για την προσφορά του ο Σύλλογος βραβεύτηκε:
– από την Ακαδημία Αθηνών το 1975,
– από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων το 1997,
– από τον Πνευματικό Σύλλογο «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» Αθηνών και
– από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ηπειρωτών Ελλάδας.
Ο «ΣΚΟΥΦΑΣ» στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο στην κεντρική πλατεία της πόλης, στο οποίο, εκτός των γραφείων του Συλλόγου, υπάρχει και αίθουσα διαλέξεων και θεάτρου χωρητικότητας 300 θέσεων, που καλύπτει – πέραν των αναγκών του Συλλόγου – και τις ανάγκες όλων των κοινωνικών φορέων της περιοχής μας. Μετά από μελέτες και σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και Πανεπιστήμια της Κάτω Ιταλίας οργάνωσε δυο μουσεία, τα οποία στεγάζονται σε ιδιόκτητα νεοκλασικά διατηρητέα κτίρια: το Λαογραφικό Μουσείο, που βρίσκεται δίπλα στο ιστορικό Γεφύρι και το Ιστορικό Μουσείο, απέναντι από τη μεγαλοπρεπή βυζαντινή εκκλησία της Παρηγορήτισσας.
Επίσης, διαθέτει Βιβλιοθήκη με 30.000 βιβλία, μοναδική στην πόλη της Άρτας και από τις πιο αξιόλογες πανελλαδικά, λόγω των σπανιότατων εκδόσεών της. Στεγάζεται σε ενοικιαζόμενο νεοκλασικό κτίριο. Συνεργάζεται με Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Ιδρύματα της Ελλάδας και την επισκέπτονται καθηγητές και φοιτητές από διάφορα Πανεπιστήμια της χώρας, καθώς επίσης και καθηγητές Πανεπιστημίων του εξωτερικού για επιστημονικές και μεταπτυχιακές εργασίες τους, ενώ φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Ιόνιου Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ Ηπείρου κάνουν την πρακτική τους άσκηση. Τα σχολεία επίσης του Νομού αξιοποιούν τη Βιβλιοθήκη για την εκπόνηση προγραμμάτων.
Για τον καταμερισμό της δράσης του Συλλόγου λειτουργούν τα παρακάτω τμήματα:
• ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
• ΤΜΗΜΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΧΟΡΩΝ (ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ)
• ΤΜΗΜΑ ΧΟΡΩΔΙΑΚΟ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
• ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
• ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
• ΕΚΔΡΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
• ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΣΤΕΓΗ
Ο « ΣΚΟΥΦΑΣ » στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της πόλης και στο οποίο, εκτός των γραφείων του Συλλόγου, υπάρχει και αίθουσα διαλέξεων και θεάτρου χωρητικότητας 300 θέσεων και καλύπτει – πέραν των αναγκών του Συλλόγου – και τις ανάγκες όλων των κοινωνικών φορέων της περιοχής μας.
ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Η Μουσική σχολή – Φιλαρμονική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του «ΣΚΟΥΦΑ». Κι αυτό γιατί ήταν το πρώτο τμήμα που δημιουργήθηκε και λειτούργησε (1898) δύο χρόνια μετά την ίδρυση του Συλλόγου. Όλα αυτά τα χρόνια και μέχρι σήμερα υπήρξε η μοναδική Φιλαρμονική της πόλης της Άρτας και συνέδεσε άμεσα την ύπαρξή της με την κοινωνική ζωή και τον πολιτιστικό παλμό της περιοχής, συμμετέχοντας σε εθνικές επετείους, εορτασμούς, πολιτιστικές εκδηλώσεις, θρησκευτικές τελετές.
Λειτουργεί Μουσική Σχολή και Φιλαρμονική με δωρεάν διδασκαλία της μουσικής αλλά και εκμάθηση μουσικών οργάνων.
ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Το Χορευτικό Τμήμα του Συλλόγου ιδρύθηκε το 1978 και ξεκίνησε τη δραστηριότητά του με ένα μικτό χορευτικό συγκρότημα παραδοσιακών χορών. Κατά τη διάρκεια της μέχρι σήμερα παρουσίας του πραγματοποίησε πολυάριθμες εμφανίσεις σε πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, αποσπώντας τιμητικές διακρίσεις. Αριθμεί σήμερα περί τα 200 μέλη κάθε ηλικίας, από τα οποία σχηματίζονται οι ομάδες εμφάνισης στις διάφορες παραστάσεις. Διαθέτει πλούσια συλλογή παραδοσιακών στολών. Με απόλυτη συνέπεια στο ιδανικό που υπηρετεί, τη διατήρηση και διάδοση δηλαδή της λαϊκής μας μουσικοχορευτικής παράδοσης, έχει εξασφαλίσει την ηθική δικαίωση πανελλαδικά. Από το 1996 διοργανώνει με απόλυτη επιτυχία μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις με τίτλο «ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΧΟΡΟΣ-ΤΡΑΓΟΥΔΙ», στις οποίες συμμετέχουν Πολιτιστικοί Σύλλογοι από όλη την Ελλάδα και καταξιωμένοι καλλιτέχνες της δημοτικής μας παράδοσης.
ΧΟΡΩΔΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ
Η χορωδία με την επωνυμία «Σκουφάς», ιδρύθηκε το 1978 υπό τη διεύθυνση του κ. Κωνσταντίνου Πλακιά. Φέρει τιμητικά το όνομα του ιδρυτή της φιλικής εταιρίας, Νικολάου Σκουφά, γενέτειρα του οποίου είναι το Κομπότι Άρτας.
Αν και ξεκίνησε σαν παραδοσιακή χορωδία τα τελευταία δύο χρόνια διεύρυνε το ρεπερτόριό της ερμηνεύοντας όχι μόνο τραγούδια της δημοτικής μας παράδοσης (Θράκη-Μακεδονία-Ήπειρος- Νησιά Ιονίου κ.α.), αλλά και έργα του σύγχρονου έντεχνου ελληνικού ρεπερτορίου (Μ. Θεοδωράκης, Θανάσης Παπακωνσταντίνου κ.α.). Είναι μια χορωδία με πλούσιο και ποικίλο ηχόχρωμα που οφείλεται τόσο στις 30 περίπου εκλεκτές φωνές, κάθε ηλικίας, που την απαρτίζουν όσο και στο ευρύ της ρεπερτόριο καθώς και το οργανικό σύνολο που τη συνοδεύει.
ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
Το Θεατρικό Τμήμα ιδρύθηκε το 1900 και η πρώτη παράσταση χρονολογείται το 1939 με το έργο «Τα αρραβωνιάσματα» του Δ. Μπόγρη. Μέλη του τμήματος υπήρξαν πολλοί Αρτινοί με μεράκι αλλά και πλούσιο ταλέντο στην υποκριτική, οι οποίοι κάτω από την καθοδήγηση γνωστών και έμπειρων σκηνοθετών, προσέφεραν στο κοινό της Άρτας και της ευρύτερης περιοχής έξοχες ερμηνείες και καταπληκτικές παραστάσεις, επιπέδου επαγγελματικών θιάσων.
Η θεατρική δραστηριότητα του τμήματος συνεχίζεται με τη λειτουργία του ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ, που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Το Ιστορικό Μουσείο του Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ» έχει θέμα την ιστορία της Άρτας από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή και έχει οργανωθεί με βάση την αντίληψη ότι τα μουσεία είναι ζωντανοί χώροι παιδείας. Έτσι μέσα στο χώρο του Μουσείου δημιουργήθηκαν σκηνογραφικές συνθέσεις , με τη βοήθεια των οποίων ο επισκέπτης , περνώντας από τη μια αίθουσα στην άλλη , παρακολουθεί κατά χρονολογική σειρά και μαθαίνει την ιστορία της Άρτας , με τρόπο ευχάριστο και κατανοητό. ( ΑΡΧΑΙΑ ΑΜΒΡΑΚΙΑ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΤΑ, ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΑΡΤΑ , ΑΡΤΑ ΤΩΝ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ)
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Από το 1983 στεγάζεται στο διώροφο νεοκλασικό οίκημα πλάι στο ιστορικό γεφύρι, που χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλάκιο της γέφυρας και αργότερα ως μεθοριακός σταθμός των Τούρκων.
Οι συλλογές που αρχικά συγκεντρώθηκαν περιλάμβαναν αντικείμενα από τον υλικό βίο (λαϊκά επαγγέλματα, αγροτικές ασχολίες), οικιακά σκεύη και όργανα χειροτεχνίας, εξαρτήματα από αποκριάτικες μεταμφιέσεις, ενδυμασίες καθώς και υλικό (έντυπο και εικαστικό) σχετικό με το γεφύρι και το θρύλο του
Η κατανομή των θεμάτων έγινε ισόρροπα στους δύο ορόφους του κτιρίου, με τρόπο ώστε το ισόγειο να περιλάβει τον πρόλογο και τον πνευματικό βίο και ο όροφος τους τομείς της υλικοτεχνικής δραστηριότητας με συνδετικό στοιχείο – για το πέρασμα από τον νοηματικό κύκλο στον άλλο – τα καρναβάλια, που αναπτύσσονται στη σκάλα μεταξύ των δύο ορόφων.
ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ
Από το 2007 στεγάζεται στη “ΓΑΡΟΥΦΑΛΕΙΟ ΣΤΕΓΗ” η Πινακοθήκη του Συλλόγου.
Οι αναρτημένοι πίνακες αποτελούν δωρεές ζωγράφων, οι εκθέσεις των οποίων έχουν κατά καιρούς φιλοξενηθεί στο Σύλλογο, αλλά και Αρτινών εκπροσώπων των εικαστικών τεχνών.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
30.000 περίπου τίτλοι βιβλίων κοσμούν τη μοναδική βιβλιοθήκη του «ΣΚΟΥΦΑ». Μοναδική όχι μόνο γιατί διαθέτει σπανιότατες και ξεχωριστές για όλη την Ελλάδα εκδόσεις, αλλά και γιατί δεν υπάρχει άλλη στο Νομό, που να διαθέτει τόσα και τέτοια βιβλία. Σπουδαστές, μαθητές, ερευνητές, επιστήμονες, απλοί αναγνώστες, αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τους θησαυρούς της. Πλάι στις μοναδικής ιστορικής αξίας εκδόσεις, υπάρχουν πάμπολλοι πια τίτλοι βιβλίων για τους μυημένους στη λογοτεχνία και τον κόσμο της. Και από την άλλη με ανοιχτές τις πόρτες της στους μικρούς φίλους των Δημοτικών σχολείων για να τους ξεναγήσει στο μυστικό και μαζί μαγικό της κόσμο, για να κάνουν μαζί ένα γοητευτικό ταξίδι στη λογοτεχνία. Η ιστορία της χάνεται και αυτή στο χρόνο. (1896)
ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ
Από το 1955 εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό «Σκουφάς» ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου, ζωντανή έκφραση των πνευματικών αναζητήσεων και προβληματισμών της όλης πνευματικής ζωής της Άρτα και πραγματοποιεί επίσης αξιόλογες εκδόσεις βιβλίων .
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Το Φιλολογικό τμήμα έχει στο ενεργητικό του μια σειρά από εκδηλώσεις ιστορικού, κοινωνικού, επιστημονικού, λαογραφικού, πνευματικού περιεχομένου που διοργανώνονται στην αίθουσα της πνευματικής στέγης του «ΣΚΟΥΦΑ». Έχει επίσης την ευθύνη για τη διοργάνωση διαφόρων εκθέσεων (βιβλίου, ζωγραφικής, φωτογραφίας, γλυπτών, αντικειμένων), διαλέξεων, συνεδρίων ή συμποσίων, πανελλαδικού ή διεθνούς χαρακτήρα. Συνεργάζεται με άλλους φορείς (Περιφερειακή Ενότητα Άρτας , Δήμο Αρταίων , Εκπαιδευτικά ιδρύματα, άλλους Συλλόγους ) για την πραγματοποίηση ανάλογων εκδηλώσεων.