Κλείσιμο Χάρτη 

  Χάρτης/Αναζήτηση Συλλόγων 

Christopher King

Από το Grammy στο .. ηπειρώτικο κλαρίνο και την ελληνική παραδοσιακή μουσική! Συνέντευξη με τον Αμερικάνο παραγωγό Christopher King

Έχετε κάποια απορία ή παρατήρηση για το παρόν περιεχόμενο; Θα χαρούμε να σας ακούσουμε!

To read the English version of the interview, scroll down at the end of the page
Κι εκεί που πίστευα ότι “θα φάω πόρτα” (πώς αλλιώς να το εκφράσω δεν ξέρω, νομίζω ότι αυτή η φράση εκφράζει απόλυτα αυτό που θέλω να πω) εκεί ακριβώς έλαβα απάντηση την ίδια ημέρα περίπου που του έστειλα την πρότασή μου για συνέντευξη. Είναι δυνατόν; αναρωτήθηκα .. Τόσο φιλικός, τόσο προσεγγίσιμος που πραγματικά με ξάφνιασε. Πιάσαμε μία κουβέντα ηλεκτρονικά που στο τέλος όντως τον ένιωσα δικό μου άνθρωπο. Δώσαμε ραντεβού τον Αύγουστο στην Βίτσα, στην Ήπειρο, όπου συνηθίζει να περνάει τα τελευταία χρόνια τα καλοκαίρια του να τα πούμε κι από κοντά γιατί η περίπτωσή του είναι σίγουρα ιδιαίτερη, ένας Αμερικάνος παραγωγός με grammy να ερωτεύεται το ηπειρώτικο κλαρίνο και την ελληνική παραδοσιακή μουσική ..
Καταρχάς Chris, μετά από τόσα που έχω διαβάσει γι’εσένα και τη συνομιλία μας μέσω emails τις τελευταίες ημέρες, έχω να σου δηλώσω ότι σε νιώθω σα δικό μου άνθρωπο και νομίζω ότι πλέον μιλάω σε φίλο μου που το βράδυ θα βγούμε για μεζεδάκια και τσίπουρο (που απ’ότι έμαθα σου αρέσει πολύ). Γι’αυτό άλλωστε και σου μιλάω στον ενικό (όπως μου ζήτησες). Μοιάζει τόσο απίστευτο, ένας άνθρωπος με τόσο σπουδαίο ιστορικό, βραβευμένος με Grammy, ν’ασχολείται με την ελληνική παραδοσιακή μουσική, τη στιγμή που αρκετοί Έλληνες (δεν θέλω να πω οι περισσότεροι) τείνουν να την αγνοούν και να στρέφονται περισσότερο στα σύγχρονα ή σε άλλα μουσικά είδη γενικότερα. Ας πιάσουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Πώς έγινε η γνωριμία σου με αυτό το είδος της μουσικής; Τι ήταν εκείνο που σε μάγεψε και είπες “Θέλω να βγάλω μία συλλογή με αυτές τις σπάνιες ηχογραφήσεις”;
Chris playing violin by Lake Zaravina photo by Vassilis Georganos - Ο Chris παίζει βιολί δίπλα στη λίμνη Ζαραβίνα, φωτογραφία από Βασίλη Γεωργάνο

Chris playing violin by Lake Zaravina photo by Vassilis Georganos – Ο Chris παίζει βιολί δίπλα στη λίμνη Ζαραβίνα, φωτογραφία από Βασίλη Γεωργάνο

Σ’ευχαριστώ, Άννα. Με τιμά ιδιαίτερα που με ρωτάς σχετικά με την αγάπη που έχω για την παραδοσιακή ελληνική μουσική, ένα από τα σπουδαιότερα πολιτιστικά ατού που έχω συναντήσει ποτέ. Και, ανήκει σε όλους τους Έλληνες: ένας συλλογικός θησαυρός. Για να απαντήσω στο πρώτο σου ερώτημα: Πρωτοανακάλυψα τα δημοτικά τραγούδια όταν ήμουν στην Κωνσταντινούπολη πριν μερικά χρόνια. Επισκέφτηκα την ασιατική πλευρά της πόλης όντας σε αναζήτηση ενός μέρους ονόματι «Οδός Γραμμοφώνων», ένας χώρος σε ένα παζάρι που πούλαγε πολύ παλιούς δίσκους 78 rpm (οι δίσκοι που φτιάχνονταν από την δεκαετία του 1890 έως την δεκαετία του 1950). Βρήκα μια στοίβα παλιών ελληνικών δίσκων που μου κίνησαν την περιέργεια: οι τίτλοι δεν έβγαζαν νόημα (Είχα σπουδάσει Αρχαία Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο) και έτσι τους αγόρασα.

Τελικά ήταν ηπειρώτικη μουσική με κλαρίνο και βιολί με τον Κίτσο Χαρισιάδη και τον Δημήτρη Χαλκιά. Όταν επέστρεψα σπίτι στην Βιρτζίνια (ΗΠΑ) και έβαλα να τους ακούσω, κατευθείαν με συνεπήραν, με υπνώτισαν και «κόλλησα» όπως θα έλεγαν μερικοί. Ήταν σαν να ήμουν σε κατάσταση υπνωτισμού, και όταν συνήλθα ένιωθα «ζωντανός», σαν να είχα μόλις περάσει μια βαθιά κάθαρση. Παράλληλα όμως, ήμουν περίεργος – εξαιρετικά περίεργος – για την λειτουργία πίσω από αυτή την μουσική, ποιο ήταν το νόημα και ο σκοπός της.

Ήταν ταυτόχρονα ξένη και οικεία. Οπότε, η περιέργειά μου εκ φύσεως με οδήγησε να αναζητήσω την δημοτική μουσική όχι μόνο της Ηπείρου αλλά όλες τις μορφές και τα είδη της: Πελοποννησιακή, Θρακική, Μακεδονική, Κρητική, Θεσσαλική. Αλλά, για να απαντήσω στο ερώτημά σου: Θέλω να κυκλοφορήσω αυτές τις ηχογραφήσεις ώστε να μπορέσω να καταλάβω την λειτουργία της μουσικής αυτής στα αγροτικά χωριά, καθότι αποτελεί ισχυρό γιατρικό. Ίσως αυτός και να είναι ο πιο σωστός τρόπος να το θέσω: τα δημοτικά είναι ένα ισχυρό, θεραπευτικό, ιαματικό φαινόμενο, αναμφίβολα πνευματικό και απόκρυφο αλλά συνάμα πάρα, πάρα πολύ αληθινό. Καταλαβαίνεις τι εννοώ;

Θεωρώ ότι παλιότερα το τραγούδι και ο χορός εξυπηρετούσαν σκοπούς πολύ βαθύτερους ψυχολογικά και υπαρξιακά. Η μουσική αποτελούσε όπλο επιβίωσης, δεν ήταν μόνο για διασκέδαση, ήταν υπόθεση σοβαρή καθότι σε συνέδεε μ’ένα συγκεκριμένο χωριό, έναν συγκεκριμένο τόπο
Απόλυτα! Για πες μου όμως, ποιος ήταν ο σκοπός της κυκλοφορίας της συγκεκριμένης συλλογής και ποιο το όραμά σου;

Ο σκοπός αυτής της συγκεκριμένης συλλογής ήταν να εξερευνήσω πώς οι Έλληνες της αγροτιάς (αυτοί δηλαδή που έμεναν κατά κύριο λόγο σε χωριό) αντιμετώπιζαν και χειρίζονταν την ιδέα/αίσθηση του χαμού, της αλλαγής και του θανάτου. Θεωρώ ότι παλιότερα – τουλάχιστον δύο γενιές πίσω – το τραγούδι και ο χορός εξυπηρετούσαν σκοπούς πολύ βαθύτερους ψυχολογικά και υπαρξιακά. Η μουσική αποτελούσε όπλο επιβίωσης, δεν ήταν μόνο για διασκέδαση. Η μουσική ήταν υπόθεση σοβαρή καθότι σε συνέδεε μ’ένα συγκεκριμένο χωριό, έναν συγκεκριμένο τόπο και – με πολλούς τρόπους – σε ταυτοποιούσε ως Έλληνα. Κάποιοι ρυθμοί, χοροί και μελωδίες ακούγονταν μόνο σε ένα χωριό, και ήταν αυτό που ήθελαν να ακούσουν οι άνθρωποι για να αντιμετωπίσουν δυσκολίες, «τα Τούρκικα κακά», αυτό που εγώ θα ονόμαζα «Η Επικίνδυνη Ώρα», όταν οι άνθρωποι ένιωθαν βαθιά μέσα τους ανασφάλειες όπως εισβολή, πείνα, αρρώστια, και θάνατο. Η δημοτική μουσική τους βοηθούσε να αντιμετωπίσουν αυτές τις αβεβαιότητες. Έτσι, για’μένα αυτή η συλλογή είναι ο τρόπος αφενός μεν να κατανοήσω αυτό το μοναδικό πολιτιστικό φαινόμενο, αφετέρου δε να «το επιστρέψω» σε αυτόν που του ανήκει, δηλαδή στον ελληνικό λαό.

Επίσης, η συλλογή αυτή αποτελεί ένα μέρος μιας μεγαλύτερης δραματοποίησης – αυτό που θα ονόμαζα μια εξερεύνηση του νοήματος και του αρχικού σκοπού της μουσικής «σκόπιμος μουσική». Εφόσον η Δυτική κουλτούρα (μουσική, τέχνες, ιατρική, φιλοσοφία) έχει τις ρίζες της και είναι υπόχρεη στον Αρχαίο Ελληνικό τρόπο σκέψης, είναι φυσικό να είναι αυτός η αφετηρία. Σπούδασα ελληνική φιλοσοφία και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο και ανέκαθεν με ενδιέφερε η αντίληψη ότι μπορεί κανείς να ερευνήσει φιλοσοφικά ζητήματα μέσω της λογοτεχνίας (όπως ο Albert Camus, ο Σάτρε κτλ.) Οπότε, γιατί να μην ερευνήσει κανείς φιλοσοφικά θέματα (όπως η ταυτότητα, η αυτεπίγνωση, η αισθητική, το πρόβλημα του Σατανικού/Κακού) μέσω της μουσικής. Συνδυάζοντας αφηγήσεις, ιστορικές γραφές και μουσική, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα και πιο ουσιαστικά τα φιλοσοφικά ερωτήματα και τους προβληματισμούς, όπως στην λογοτεχνία; Σαφώς και υπάρχει συμβίωση μεταξύ μουσικής, φιλοσοφίας και αφήγησης, σωστά;

Chris playing 78s - Ο Chris παίζοντας 78άρια

Chris playing 78s – Ο Chris παίζοντας 78άρια

Δεν θα μπορούσα να το θέσω καλύτερα. Συμφωνώ απόλυτα με την προσέγγισή σου. Αλήθεια Chris σε ποιους πιστεύεις ότι απευθύνεται το συγκεκριμένο υλικό που κυκλοφόρησες;

Για την ακρίβεια, αυτή η συλλογή, όπως και οι προηγούμενες συλλογές μου, απευθύνονται σε όλη την ανθρωπότητα. Είναι κατά κάποιον τρόπο ένα «γράμμα ερωτικό» προς τα καλύτερα κομμάτια της ανθρωπότητας. Όποιος έχει την ικανότητα να υποφέρει, να αμφισβητήσει, να νιώσει την μουσική αυτή στην καρδιά του, αυτό είναι το «κοινό». Στην ουσία, πιστεύω ότι όλοι μας έχουμε αυτή την ικανότητα, αλλά θα ήμασταν πρόθυμοι να ξεκινήσουμε με τέτοιες περίεργες ιδέες, όπως ότι υπάρχει μουσική – όπως τα δημοτικά – που «γιατρεύει», ή ότι «σχεδόν οποιαδήποτε άλλη μουσική πλην της δημοτικής που δεν μου κάνει κάτι/δεν με αγγίζει»; Ομολογουμένως, αυτή φαίνεται να είναι μια παράξενη αφετηρία για τις συλλογές αυτές και δεν είμαι τόσο σίγουρος για το πόσοι άνθρωποι θα ήταν πρόθυμοι να ξεκινήσουν με αυτή την εικασία. Αλλά είναι δεδομένο ότι όποιος ακούσει την μουσική αυτή έχει την ευκαιρία να ακούσει το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του.

Στην Ήπειρο, ειδικά στο κέντρο του Ζαγορίου στο χωριό Βίτσα, οι πολιτιστικοί δεσμοί είναι πάρα πολύ ισχυροί. Αυτός είναι και ένας λόγος που οι μοναδικοί τους χοροί, τα ιδιαίτερα τραγούδια και ο τρόπος που παίζονται είναι βαθιά ριζωμένοι στις καρδιές των Ζαγορίων και παραμένουν επίμονοι και ζωτικοί στον 21ο αιώνα
Θεωρείς ότι όσοι ασχολούνται με την ελληνική παράδοση σήμερα έχουν την παιδεία να εκτιμήσουν τον συγκεκριμένο “θησαυρό”;

Σίγουρα πιστεύω ότι όλοι όσοι ασχολούνται με την παραδοσιακή ελληνική μουσική και τον χορό έχουν την δυνατότητα να εκτιμήσουν τα κομμάτια αυτής της συλλογής. Επειδή δεν έχω ταξιδέψει τον κόσμο και δεν γνωρίζω τους πάντες, μπορώ μόνο να σχολιάσω βάσει των εμπειριών μου. Ξέρω ότι στην Ήπειρο, ειδικά στο κέντρο του Ζαγορίου στο χωριό Βίτσα, οι πολιτιστικοί δεσμοί είναι πάρα πολύ ισχυροί. Αυτός είναι και ένας λόγος που οι μοναδικοί τους χοροί, τα ιδιαίτερα τραγούδια και ο τρόπος που παίζονται είναι βαθιά ριζωμένοι στις καρδιές των Ζαγορίων και παραμένουν επίμονοι και ζωτικοί στον 21ο αιώνα. Αυτό κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος οφείλεται στους Πολιτιστικούς Συλλόγους και στους ανθρώπους-υπεύθυνους για την τήρηση της παράδοσης. Και πώς γίνεται αυτό εκεί στην Βίτσα; Όλοι, μικροί και μεγάλοι, βοηθούν και εργάζονται για να εξασφαλίσουν την διατήρηση της πολιτιστικής συνοχής. Καταλαβαίνεις τι εννοώ;

Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν παρόμοιοι ισχυροί παραδοσιακοί δεσμοί και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως σε ορισμένα μέρη της Κρήτης. Μετά όμως θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς – αρκούν τα έθιμα και η παράδοση; Η μουσική είναι ένα πράγμα εύθραυστο, και εάν δεν συντηρηθεί με προσοχή και αγάπη, μπορεί να χαθεί, όπως άλλωστε και οποιαδήποτε άλλη πολιτιστική έκφραση. Για παράδειγμα, αγαπώ την πρωτόγονη μουσική Cajun από την νοτιοδυτική Λουιζιάνα (ΗΠΑ). Όμως, παρότι οι Cajuns παίρνουν πολύ σοβαρά τα έθιμα και τις παραδόσεις τους, η ίδια η μουσική – κατά την άπόψή μου – έχει απεβιώσει. Ένας βασικός λόγος είναι η εμπορευματοποίηση, η μετανάστευση και ειδικά η ενίσχυση του ήχου των μουσικών οργάνων. Αυτή η ενίσχυση του ήχου έχει «σκοτώσει» το μεγαλύτερο μέρος της καλύτερης παραδοσιακής μουσικής του κόσμου. Από την άλλη, και οτιδήποτε μικρό θα μπορούσε να αποδυναμώσει κάποια παραδοσιακή μουσική. Η μουσική είναι τόσο εύθραυστη όσο ένα σπάνιο είδος πτηνού: αλλάζεις ένα πράγμα στην ιδιαίτερη βιόσφαιρα και τα πάντα ανισορροπούν.

Ο διπλός αυτός δίσκος, περιέχει 28 σπάνια και ακυκλοφόρητα κομμάτια, ηπειρώτικα και όχι μόνο. “Enas aetos”, “E triantafyllia”, “Poustseno” etc. Τι σε οδήγησε στο να επιλέξεις το «Γιατί είναι μαύρα τα βουνά» σαν τίτλο της συλλογής;

Διάλεξα αυτόν τον τίτλο για διάφορους λόγους. Ο βασικός είναι ο τρόπος που εγώ κατανοώ αυτή την μουσική. Μία ανταπόκριση των Ελλήνων εδώ και χιλιετίες όταν έρχονται αντιμέτωποι με τον θάνατο, την αβεβαιότητα, την αναταραχή, τις απανωτές κρίσεις, είναι μέσω του τραγουδιού, του χορού και της βαθιάς παραδοσιακής ποίησης, όπως αυτό το μοιρολόι. Όπως γνωρίζεις, αυτό αρχικά υπήρξε αρχαίο μοιρολόι – ένα τραγούδι θρήνου – και συνελέγη σε γραπτή μορφή πάνω από 300 χρόνια πριν. Ακόμη και τότε, αυτό το τραγούδι αντιπροσώπευε κάτι βαθύ στους «απ’ έξω», π.χ. σε άλλους Ευρωπαίους. Για παράδειγμα, ο Goethe είπε τα εξής για το « Γιατί είναι μαύρα τα βουνά»:

Why the mountains are black

Why the mountains are black

«Τα σύγχρονα δημοτικά τραγούδια των Ελλήνων είναι τα ωραιότερα από όσα ξέρουμε από την άποψη λυρικής, δραματικής και επικής ποίησης.» (Από επιστολή που έστειλε στον γιο του Αύγουστο στο Μπισμπάντεν στις 5 Ιουλίου 1815).

«Κάθε φορά που διάβαζα το ελληνικό δημοτικό τραγούδι «Το μοιρολόι του Χάρου» ξυπνούσαν μέσα μου όλες οι ψυχικές, πνευματικές και ηθικές δυνάμεις. Είναι κείμενο με τις υψηλότερες αξιώσεις της τέχνης.» (Από άρθρο του στο περιοδικό «Kunst und altertum», 1823, σχετικό με την μετάφραση των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, που έκανε.)

Συνεπώς, για’μένα, ο τίτλος της συλλογής μεταφέρει αυτή την βαθιά συναισθηματική, ψυχολογική, φιλοσοφική και μουσική ανταπόκριση που έδειχναν οι Έλληνες όταν αντιμετώπιζαν το πρόβλημα του κακού, του θανάτου, του χάους, αλλά ταυτόχρονα ο τίτλος εκφράζει την βαθιά περηφάνεια που θα πρέπει να νιώθουν οι Έλληνες για την κληρονομιά τους, για την ποίησή τους, για την δύναμη των συναισθημάτων τους. Είναι ένας πολύ δυνατός, πολύ υπαινικτικός τίτλος.

Την παραγωγή της συλλογής έχει αναλάβει η πασίγνωστη δισκογραφική εταιρεία “Third Man Records”, η οποία ανήκει στον Jack White των White Stripes (1997-2011). Ποια η πρώτη αντίδραση των μελών της αλλά και των 4 συγγραφέων (αναφέρομαι στο περιστατικό που διαβάσαμε σε σχετικό άρθρο των Los Angeles Times) στο άκουσμα αυτής της αρχέγονης και αρκετά ιδιαίτερης μουσικής;

Οι άνθρωποι στην εταιρεία Third Man Records και οι τέσσερις συγγραφείς που επισκέφθηκαν το στούντιό μου ήταν «ενθουσιασμένοι» και «καθηλωμένοι» όταν τους έπαιξα τους 78 rpm δίσκους από αυτή την συλλογή. Κατά κάποιον τρόπο το ήξερα ότι θα συνέβαινε αυτό. Όποιος ακούσει τα πρώτα τέσσερα κομμάτια από τον πρώτο δίσκο μένει υπνωτισμένος, αποσυντονισμένος, ανίκανος να κατανοήσει αυτό που μόλις άκουσε, από που προέρχεται, αν ήταν 100 ετών τραγούδι ή τραγούδι 10 ημερών. Μάλιστα, οδήγησε έναν από τους συγγραφείς να συνδυάσει τσίπουρο με ουίσκι (μια κίνηση ανόητη), ο οποίος μέθυσε αρκετά και σωριάστηκε σε ένα λόφο στο σπίτι μου.

Κυκλοφορώ ιστορικές μουσικές συλλογές για περίπου 20 χρόνια και πουθενά αλλού στον κόσμο οι άνθρωποι δεν με έχουν κάνει να νιώσω τόσο αγαπητός και ευπρόσδεκτος όσο οι Έλληνες.
Πρόκειται για μία πολύ προσεγμένη δουλειά, με υλικό σπάνιο, φωτογραφίες μοναδικές και σπουδαίες πληροφορίες. Πόσο καιρό χρειάστηκες για να την ολοκληρώσεις και ποιοι είναι οι άνθρωποι που σε βοήθησαν;

Μου πήρε περίπου τέσσερα χρόνια να ολοκληρώσω αυτή την συλλογή – να ερευνήσω, να καταγράψω, να συλλέξω τους δίσκους, να βελτιώσω την κατάσταση μερικών εξ αυτών, να έχω την καλλιτεχνική επιμέλεια και με αγάπη να τα φέρω όλα αυτά μαζί. Η δουλειά μου δεν θα είχε καταστεί δυνατή χωρίς την βοήθεια πάρα πολλών φίλων μου. Χωρίς τους Jim & Maria Potts, τον Δημήτριο Π. Δάλλα, Κώστα Ζήση, Αλέξη Παπαχρήστο, Φίλιππο Γρηγόριο Σουγλέ και τον Βασίλη Γεωργανό – και δεκάδες φίλους μου στην Ήπειρο και την Αθήνα – δεν θα μπορούσα να κάνω τα ταξίδια μου και την έρευνά μου, ούτε θα μπορούσα να είχα μεταφράσει αυτό το υλικό. Οι καλοί μου φίλοι-συλλέκτες Ηλίας Μπαρούνης, Γιώργος Καραιορδανίδης και Rich Nevins μου παρείχαν εξαιρετικούς δίσκους και εικόνες με τις οποίες μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου. Η φίλη μου και καλλιτεχνική σχεδιάστρια Susan Archie έκανε όλη την συλλογή όμορφη. Ο κοντινός μου φίλος Ben Bruton διόρθωσε και επιμελήθηκε τις σημειώσεις μου και βέβαια ο φίλος μου Robert Crumb ζωγράφισε το εξώφυλλο της συλλογής.

Φυσικά η έρευνα μου πήρε αρκετό χρόνο, αλλά ουσιαστικά αυτό που μου προσέφερε τις περισσότερες γνώσεις ήταν το γεγονός ότι ήμουν εκεί στην Ελλάδα πολλαπλές φορές. Για παράδειγμα, έμαθα περισσότερα περνώντας τέσσερις ώρες στο σπίτι μιας οικογένειας Σαρακατσάνων στην Βίτσα – στο σπίτι του Στράτου Χαρίση – παρά διαβάζοντας μερικά βιβλία με θέμα τους Σαρακατσάνους.

Έχεις σκεφτεί να έρθεις σε επαφή με συγγενείς των μουσικών που παίζουν στα τραγούδια αυτά; Να μάθεις κάτι από την ζωή τους ή κάποια άλλη πληροφορία για το υλικό που δημοσίευσες;

Για να είμαι ειλικρινής, έχω έρθει σε επαφή με αρκετούς συγγενείς των μουσικών. Κάθε φορά που επισκέπτομαι την Ήπειρο, περνάω και βλέπω το Ναπολέωντα και τον Μιχάλη Ζούμπα, που είναι τα ανίψια του Αλέξη Ζούμπα. Τον ερχόμενο Αύγουστο θα συναντήσω και θα πάρω συνέντευξη από την ανιψιά και από μερικούς συμπαίκτες του Κίτσου Χαρισιάδη.

Γνώριζες όταν έβγαζες αυτή τη συλλογή, ότι επρόκειτο για έναν τελείως αντιεμπορικό δίσκο; Είμαι σίγουρη ότι το κίνητρό σου ήταν καθαρά συναισθηματικό, η μουσική αυτή σε άγγιξε.

Ναι! Αυτές οι συλλογές δεν είναι για να βγάλω λεφτά: δεν υπάρχει ουσιαστικό οικονομικό όφελος. Πιστεύω ότι με κάθε συλλογή που κυκλοφορώ γίνομαι όλο και πιο φτωχός. Όμως η καρδιά μου μεγαλώνει και εγώ ο ίδιος γίνομαι σοφότερος. Ποιο πιστεύεις ότι είναι πιο σημαντικό;

Μετά τις κουβέντες που έχουμε κάνει, νομίζω ξέρεις την απάντησή μου, φυσικά και είναι το γεγονός ότι γίνεσαι σοφότερος. Τι ανταπόκριση έχει ο δίσκος μέχρι στιγμής από τους Έλληνες; Ενδιαφέρθηκε κάποιος ελληνικός φορέας για την συγκεκριμένη σπουδαία συλλογή;

Μέχρι στιγμής, είμαι πέραν του δέοντος ικανοποιημένος με τον αριθμό των Ελλήνων που με έχουν πλησιάσει για να μου πουν πόσο συγκινημένοι είναι με αυτή τη δουλειά. Δεν υπάρχει γενικά τέτοια ανταπόκριση στην Αμερική. Κυκλοφορώ ιστορικές μουσικές συλλογές για περίπου 20 χρόνια και πουθενά αλλού στον κόσμο οι άνθρωποι δεν με έχουν κάνει να νιώσω τόσο αγαπητός και ευπρόσδεκτος όσο οι Έλληνες. Έχω παραθέσει αρκετές συνεντεύξεις και έχουν γίνει διάφορες προβολές της συλλογής καθώς και σε ό,τι αφορά το ενδιαφέρον μου στην ελληνική μουσική και κουλτούρα. Έχω κάνει πολλούς καινούριους φίλους. Έμαθα ότι η συλλογή διατίθεται σε δισκοπωλεία στην Αθήνα και ότι διανέμεται από τον Ηλία Ασλάνογλου της εταιρίας Rockarolla Distribution. Ανησυχούσα πολύ για το αν οι άνθρωποι θα ενδιαφέρονταν για την μουσική αυτή αλλά και για το ότι δεν θα μπορούσαν να την αποκτήσουν εάν δεν διέθεταν πολλά χρήματα. Τώρα είμαι πιο ήσυχος που γνωρίζω ότι μπορεί κάποιος να την αποκτήσει σε προσιτή τιμή. Μέχρι στιγμής δεν έχει έρθει σε επαφή μαζί μου κανένας ελληνικός οργανισμός. Θα ήθελα πολύ να διοργανωθεί event προβολής της συλλογής στην Αθήνα –σε διεθνές επίπεδο – αλλά ίσως αυτό θα πρέπει να περιμένει μέχρι τον Ιούλιο για να το εξετάσω αυτό, όταν θα είμαι στην Αθήνα. Συνεργάζομαι με την ZEN — Zagori Excellent Network — για θέματα πολιτιστικού τουρισμού για την περιοχή και ίσως συζητήσω μαζί τους για την διοργάνωση τέτοιου event στο προσεχές μέλλον.

Chris at book festival - O Chris σε φεστιβάλ βιβλίου

Chris at book festival – O Chris σε φεστιβάλ βιβλίου

Ποια είναι η γνώμη σου για τις σημερινές παραδοσιακές κομπανίες και γενικότερο το μέλλον της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής; Ποιες οι διαφορές των σημερινών μουσικών σε σχέση με των παλαιότερων βάση των ακουσμάτων και των εμπειριών σου, της έρευνας που έχεις κάνει και των γνώσεων που έχεις;

Υπάρχουν κάποιοι πραγματικά εξαιρετικοί – μαγευτικοί – μουσικοί που παίζουν σήμερα στην Ηπειρο. Έχεις άτομα όπως τον Θωμά Χαλιγιάννη και τον Κώστα Καραπάνο οι οποίοι παίζουν στο ίδιο ακριβώς Ζαγοριανό στυλ με τον Γρηγόρη Καψάλη. Το συγκρότημά τους – Τακίμι – είναι απλά φανταστικό, το καλύτερο! Επίσης υπάρχουν πάρα πολλοί νέοι μουσικοί στα Γιάννενα και σε άλλες περιοχές πιο νότια που παίζουν σωστά, παραδοσιακά. Είναι αργοί, σκεπτικοί, αφιερώνουν χρόνο στην κάθε νότα που παίζουν. Κάθε φορά που επιστρέφω στην Ήπειρο, προσπαθώ να πάω να ακούσω μερικούς απ’ αυτούς τους νέους. Θεωρώ ότι υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα υπάρξει ανανέωση και ενδυνάμωση της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής εάν υπάρξει επιστροφή στις ρίζες της. Πιστεύω ότι η βασική διαφορά ανάμεσα στους σημερινούς μουσικούς και αυτών του παρελθόντος βρίσκεται στην κοινωνική λειτουργία της μουσικής: όταν οι άνθρωποι νιώθουν περηφάνεια για τον τόπο που γεννήθηκαν και επιστρέφουν για το πανηγύρι και το γλέντι του χωριού τους, τους γάμους κτλ, αυτή η περηφάνεια αντανακλάται στους μουσικούς, κάνοντας την μουσική καλύτερη. Καταλαβαίνεις τι εννοώ;

Είμαι από την Βίτσα! Οι άνθρωποι εκεί με έκαναν χωριανό τους το 2015. Μακάρι να είχα γεννηθεί και μεγαλώσει εκεί, μόνο και μόνο για να μου ήταν πιο εύκολη η γλώσσα, αλλά την νιώθω πιο πολύ σαν το σπίτι μου απ’ ότι την Βιρτζίνια όπου πράγματι γεννήθηκα και μεγάλωσα.
Απόλυτα.. Υπάρχουν κι άλλες συλλογές που έχεις κυκλοφορήσει, “Five Days Married And Other Laments, Songs and Dance From Nothern Greece”, “Beyond Rembetika, the music and dance of the region of Epirus”, “Alexis Zoumbas, A Lament for Epirus”. Μετά το “Why the Mountains Are Black” τι άλλο να περιμένουμε; Έχεις κι άλλο αντίστοιχο υλικό για κυκλοφορία;

Σκοπεύω να κυκλοφορήσω μια συλλογή ηχογραφήσεων του Κίτσου Χαρισιάδη με τίτλο «Lament In Deep Style: 1929-1958.» Έπειτα, θα υπάρξει διπλός δίσκος με μουσική από την Μικρά Ασία που θα είναι παρόμοια δουλειά με το «Why The Mountains Are Black.» Κατά κάποιον τρόπο θα αντικατοπτρίζει την συλλογή «Why The Mountains Are Black» καθώς επίσης και την Ελληνική ταυτότητα. Όταν ολοκληρωθεί το βιβλίο μου σχετικά με την Ηπειρώτικη μουσική, σκοπεύω να έχω και ένα συνοδευτικό CD/LP/DVD ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να ακούν ενώ διαβάζουν. Έχω επίσης άλλες τέσσερις συλλογές με πρωτόγονη ελληνική μουσική που θα ήθελα να κυκλοφορήσω πριν να πεθάνω.

Έχεις μία αγάπη γενικότερα για το παλιό, για είδη μουσικής που χάνονται, όπως το μουσικό είδος cajun που παιζόταν στην νοτιοδυτική Λουιζιάνα κι έχεις μάλιστα κυκλοφορήσει και αντίστοιχο δίσκο με σπάνιες ηχογραφήσεις. Ποιος ο λόγος που ασχολείσαι με αυτά τα είδη της μουσικής κι όχι για παράδειγμα με άλλα πιο μοντέρνα ή ενδεχομένως και πιο εμπορικά είδη;

Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Υποθέτω ότι ένα μέρος μου απλά αγαπά τα παλιομοδίτικα πράγματα. Ένα άλλο κομμάτι μου λαχταρά το παρελθόν: έχω την τάση να εξιδανικεύω το παρελθόν. Για’μένα, τα πράγματα ήταν καλύτερα όταν ήταν πιο απλά, όπως όταν είσαι παιδί. Δεν είναι κακό να έχεις λιγότερες επιλογές όταν απολαμβάνεις αυτό που έχεις, σωστά; Νιώθω νοσταλγία όταν σκέφτομαι πόσο πιο δυνατή ήταν η μουσική και οι πεποιθήσεις πριν από δυο τρεις γενιές. Ίσως απλώς έχω την τάση να επιθυμώ πράγματα, να είναι τα πράγματα όπως πιστεύω εγώ ότι πρέπει να είναι. Ξέρω ότι αυτό δεν είναι ρεαλιστικό, απλώς μερικές φορές εκτιμώ τον παλιότερο τρόπο ζωής συγκρίνοντάς τον με τον νέο. Για παράδειγμα, πολύ λίγοι άνθρωποι θα εγκατέλειπαν το αυτοκίνητό τους αλλά εάν σκεφτεί κανείς πώς ήταν τα πράγματα παλιότερα, το αυτοκίνητό σου μπορεί να σε πάει από εδώ και από εκεί, αλλά δεν μπορεί να κάνει τα λαχανικά στον κήπο σου να φυτρώσουν. Ως εκ τούτου, μερικές φορές νομίζω ότι θα προτιμούσα να έχω ένα μουλάρι. Για’μένα, η μουσική του παρελθόντος είναι όπως ένα καλό τσίπουρο, ενώ η μουσική του σήμερα είναι απλά μια άνοστη, άγευστη ουσία, χωρίς περιεχόμενο.

Making tsipouro with Alexandros Spyrou - Φτιάχνοντας τσίπουρο με τον Αλέξανδρο Σπύρου

Making tsipouro with Alexandros Spyrou – Φτιάχνοντας τσίπουρο με τον Αλέξανδρο Σπύρου

Είναι ιδέα μου ή αισθάνεσαι λίγο “Ηπειρώτης”; Τι σε έχει μαγέψει σε αυτόν τον τόπο; Την επισκέπτεσαι συχνά την Ήπειρο κι αν ναι ποιο μέρος της; Θα σε βρούμε σε κάποιο πανηγύρι της περιοχής εκεί;

Είμαι από την Βίτσα! Οι άνθρωποι εκεί με έκαναν χωριανό τους το 2015. Μακάρι να είχα γεννηθεί και μεγαλώσει εκεί, μόνο και μόνο για να μου ήταν πιο εύκολη η γλώσσα, αλλά την νιώθω πιο πολύ σαν το σπίτι μου απ’ ότι την Βιρτζίνια όπου πράγματι γεννήθηκα και μεγάλωσα. Νιώθω σαν να αφαιρούνται τα μισά μου χρόνια, παιδί, μόλις φτάνω στο χωριό. Σχεδόν τα πάντα σε αυτό το χωριό είναι τέλεια. Η μουσική, ο αέρας, οι άνθρωποι, το νερό, το δάσος, το φαγητό, τα πάντα. Πάω όποτε μπορώ – συνήθως για το μεγαλύτερο μέρος του Αυγούστου βρίσκομαι εκεί ώστε να είμαι και στο πανηγύρι στις 14 έως 16 Αυγούστου. Επίσης, είναι υπέροχα και το Νοέμβρη όταν βγαίνει το τσίπουρο. Έχουν μια μουσική εκδήλωση όταν το χωριό βγάζει το τσίπουρο και το φαγητό, η παρέα, τα πάντα είναι μαγευτικά.

Μαθαίνουμε ότι ετοιμάζεις και ένα βιβλίο για την Ήπειρο. Τι θα περιλαμβάνει;

Αυτό το βιβλίο είναι ένα μουσικό ημερολόγιο ταξιδιού που αφηγείται την ιστορία της Ηπείρου μέσα από την κουλτούρα της, την μουσική της και την ιστορία της. Δεν αποτελεί βιβλίο «αντικειμενικό» ή «διανοούμενο», αλλά περισσότερο είναι μια προσωπική περιγραφή της μουσικής, των ανακαλύψεών μου, των εμπειριών μου και την επικοινωνία μου με την μουσική και με τους ανθρώπους. Κινείται μεταξύ αφήγησης σε πρώτο και σε τρίτο πρόσωπο, και επιχειρεί να καταστήσει την μουσική κατανοητή για όσους βρίσκονται εκτός αυτής της κουλτούρας. Παρέχω αποδεικτικά στοιχεία και επιχειρήματα για την προέλευση αυτής της μουσικής, τον σκοπό της, και πώς θα μπορούσε πιθανώς να μας αλλάξει τη σήμερον ημέρα. Αφιερώνω πολύ χρόνο μιλώντας για την παλιά μουσική του τόπου, πριν γεννηθούμε.

Taking notes in Vlach village of Kalarrites-Κρατώντας σημειώσεις στο βλάχικο χωριό Καλαρρύτες Ιωαννίνων (Photo by Steva Stowell Hardcastle)

Taking notes in Vlach village of Kalarrites-Κρατώντας σημειώσεις στο βλάχικο χωριό Καλαρρύτες Ιωαννίνων (Photo by Steva Stowell Hardcastle)

Για το τέλος, τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να γίνει για να στρέψουμε κι άλλους νέους ανθρώπους προς την ελληνική παραδοσιακή μουσική; Υπάρχει μία τέτοια τάση τα τελευταία χρόνια, όμως σίγουρα χρειάζεται ενίσχυση. Τι θα τους έλεγες λοιπόν για να τους παρακινήσεις να ακούσουν αυτό το είδος μουσικής και να μάθουν κάποιο αντίστοιχο μουσικό όργανο;

Συμφωνώ, έχει υπάρξει μια τάση επιστροφής των νεώτερων ανθρώπων στο παίξιμο της «αληθινής μουσικής», μουσική που επιδεικνύει μια χαλαρή αυτοπεποίθηση και που είναι ισχυρή, γεμάτη ζωντάνια. Η δική μου η συμβουλή μάλλον δεν είναι και καλή, αλλά μου την ζήτησες. Συνιστώ ανεπιφύλακτα οι νέοι άνθρωποι που επιθυμούν να παίξουν την μουσική του τόπου τους – και που το κάνουν αυτό εξαιρετικά καλά – να βρουν έναν παλιό αυθεντικό μουσικό στο χωριό τους, να μετακομίσουν εκεί, και να τελειοποιήσουν το παίξιμό τους κοντά στον παλιό αυτόν μουσικό. Να βάλεις όλο σου το είναι – όλη σου την ψυχή – σε αυτή την εκμάθηση, δηλαδή στο πώς να μεταφέρεις τα συναισθήματά σου μέσα από ένα μουσικό όργανο. Αυτή είναι μία από τις πιο βαθιά ανεξήγητες τεχνικές που θα μπορούσε κανείς να μάθει, μία που παρόλα αυτά την ξέρουν όλοι οι παλιοί μουσικοί: πρέπει να είσαι σε θέση να μεταδώσεις, να εμφυτεύσεις ένα συναίσθημα πάνω σε έναν ήχο και να τον μεταφέρεις μέσω του οργάνου στα αυτιά των ακροατών. Αυτό δεν είναι κάτι που μαθαίνεται από ένα βιβλίο, από το youtube ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο πέραν του να απορροφήσεις την κουλτούρα που παράγει τους ήχους αυτούς. Την τελευταία φορά που επισκέφτηκα το Ναπολέωντα Ζούμπα, μου είπε ότι εάν θέλω να μάθω να παίζω την μουσική αυτή, θα πρέπει να εγκατασταθώ εκεί για να μου μάθει εκείνος. Είναι τόσο απλό. Για να το κάνεις, πρέπει να γνωρίζεις τον τρόπο.

Σ’ευχαριστούμε πολύ για όλα Chris!

Συνέντευξη: Θεολόγου Άννα
Μετάφραση: Ritsa Spanos

English version available HERE

Gallery

Σχόλια Χρηστών

x

Δείτε Επίσης

Συνέντευξη με τον .. πολυπράγμονα Δημήτρη Μπάκο

Συνέντευξη με τον χοροδιδάσκαλο και μουσικό Δημήτρη Μπάκο