ΑΦΙEΡΩΜΑ Εγκαίνιο και άλωση Κωνσταντινουπόλεως

Ο Μάιος είναι ο ιδρυτής αλλά και η εξουδένωση της Κωνσταντίνου Πόλεως, της Κωνσταντινούπολης. Ο Μάιος στα ποικίλα ιστορικά πεπραγμένα των ημερών του έχει καταγράψει τόσο τα λαμπρά εγκαίνια της βασιλεύουσας όσο και την μετά παγκοσμίου σάλου συντριβή της. Ο Μάιος περιέχει το κοσμικό αλλά και καθαγιαστικό γενέθλιο της κορωνίδας των πόλεων αλλά και την άλωσή της. Κατά συνέπεια ο Μάης είναι η δόξα και η πτώση της Πόλης των Πόλεων και ολόκληρης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου. Στην τελευταία όμως κόγχη του τρίτου δεκαήμερου του Μαΐου γιορτάζουμε και τον κτίτορα της βασιλεύουσας, Μέγα Κωνσταντίνο, και τη μητέρα του, Αγία Ελένη.

Από τις 11 Μαΐου του 330 όμως, που τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης και μεταφέρθηκε στο Βυζάντιο η έδρα της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους, ως την αποφράδα 29η Μαΐου 1453, μεσολαβούν 1.100 χρόνια της εν εξελίξει Ρωμιοσύνης, όπως και η δημιουργία ενός τεράστιου οικουμενικού πολιτισμού. Ενός πολιτισμού που εν πολλοίς παραμένει ουσιαστικά άγνωστος ή ακόμη και μετέωρος, ενώ εμείς οι Έλληνες, που σε κάθε μας βήμα τον ομολογούμε και είμαστε μάρτυρες και φορείς του, φαίνεται ουσιαστικά να τον αποποιούμαστε.

Και δεν αναφερόμαστε μόνο στα ποικίλα αγοραία ξόρκια εναντίον του, όπως οι εκφράσεις «βυζαντινολογούμε» και «βυζαντινισμός», αφού ο μέγας και κορυφαίος έλληνας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης με τον στίχο του “τον ένδοξό μας βυζαντινισμό” έκανε την αποστροφή δόξα και μεγαλείο αν όχι δοξολογία.

Την ίδια όμως κατάληξη φαίνεται να έχουν επίσης ο μυκτηρισμός και η εξουδένωση του «αιρετικού» αυτού πολιτισμού, που επικράτησε στους ακαδημαϊκούς κύκλους με την απόδοση του προσωνυμίου «βυζαντινός». Τον χαρακτηρισμό αυτό έδωσε τον 16ο αιώνα ο Edwart Gibbon, ο οποίος αναφέρθηκε σε επτά αιώνες «ελληνικής αυτοκρατορίας» που ακολούθησαν τα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού, θέλοντας ουσιαστικά να αποκόψει κάθε ομφάλιο λώρο της ρωμαίικης ανατολής με την Ευρώπη.

Αλλά αυτό, πέρα από την προσπάθεια για εξοστρακισμό, βίαιη και αυθαίρετη αποκοπή ενός ολόκληρου κόσμου από το σώμα της ευρωπαϊκής ιστορίας, αποτελεί έμμεσα και μια πραγματικότητα για το τι ήταν η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τι πραγματικά τους ενοχλούσε. Δηλαδή ότι η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εξελίχθηκε τελικά σε μια ελληνική ορθόδοξη αυτοκρατορία.

Κατά συνέπεια μοιάζει να έχει απόλυτο δίκιο ο συγγραφέας Πάτρικ Λι Φέρμορ, ο οποίος γράφει: «Ελληνική» ήταν η δόξα της Αρχαίας Ελλάδας· «Ρωμαίικα» τα μεγαλεία και οι θλίψεις του Βυζαντίου -πάνω απ’ όλα οι θλίψεις του. Ο «ελληνισμός» βρίσκει το σύμβολό του στους κίονες του Παρθενώνα· το Βυζάντιο, η αυτοκρατορική χρυσή εποχή της Χριστιανικής Ελλάδας, στον μεγάλο τρούλο της Αγίας Σοφίας.

Προφανώς στη φράση αυτή ο λαμπρός ρωμαίικος ή βυζαντινός μας πολιτισμός, που αναπτύχθηκε στις ανατολικές περιφέρειες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ελληνικές και ελληνιστικές, αποκτά πράγματι το αληθινό του περιεχόμενο.

Κείμενα

Νικόδημος Αγιορείτης, Gilbert Dagron, Ευσέβιος, Θεοφάνης, ηγούμενος του Αγρού, Μιχαήλ Κριτόβουλος, Αλέξανδρος-Φ. Λαγόπουλος, Νικολό Μπάρμπαρο, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Στίβεν Ράνσιμαν, Γεώργιος Φραντζής

Εισαγωγή – επιμέλεια αφιερώματος: Στέλιος Κούκος

[email protected]

 

Πηγή: makthes.gr