Κλείσιμο Χάρτη 

  Χάρτης/Αναζήτηση Συλλόγων 

4 χρόνια χωρίς την Δόμνα Σαμίου (1928-2012)

Έχετε κάποια απορία ή παρατήρηση για το παρόν περιεχόμενο; Θα χαρούμε να σας ακούσουμε!

Μετά τη βιογραφία ακολουθεί απόσπασμα της συνέντευξης της Δόμνας Σαμίου στο περιοδικό Χορεύω.

Βιογραφία
Εξέχουσα ερμηνεύτρια και ερευνήτρια του παραδοσιακού τραγουδιού, με διεθνή αναγνώριση. Η Δόμνα Σαμίου γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1928 στην Καισαριανή, από μικρασιάτες πρόσφυγες γονείς. Ο πατέρας της ήταν ψάλτης στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, κοντά στην οποία ζούσε η οικογένειά της σ’ένα φτωχικό καλύβι. Μέσα στις δύσκολες συνθήκες της προσφυγιάς είχε τα πρώτα μουσικά της ακούσματα, από τα οποία πήγασε η αγάπη της για την παραδοσιακή μουσική. «Κάθε Κυριακή με έπαιρνε ο πατέρας μου στην εκκλησία. Φορούσα το μοναδικό φόρεμα που είχα και ένοιωθα μεγάλη ευχαρίστηση». Το μόνο παράπονο που είχε η νεαρή Δόμνα ήταν ότι δεν μπορούσε να συμμετάσχει στην εκκλησιαστική χορωδία, επειδή ήταν κορίτσι. «Γιατί δε με γέννησες αγόρι;» παραπονιόταν συχνά στη μητέρα της.

Σε ηλικία 13 ετών ήρθε σε επαφή με τη βυζαντινή και τη δημοτική μουσική. Δούλευε ως υπηρέτρια σ’ένα πλούσιο σπίτι του Κολωνακίου, όταν η κυρά της διέκρινε το ταλέντο της και τη σύστησε στον εθνομουσικολόγο Σίμωνα Καρά. Μαθήτευσε κοντά στον δάσκαλο, όπως τον αποκαλούσε, παράλληλα με τη φοίτησή της στο νυχτερινό Γυμνάσιο.

Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει τη συνεργασία της με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (τότε Ε.Ι.Ρ., σήμερα Ε.ΡΑ.), όπου το 1954 προσλαμβάνεται ως μουσικός παραγωγός στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής (ΤΕΜ). Από τη θέση αυτή γνωρίζει τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς, οι οποίοι συρρέουν στην Αθήνα απ’όλη την Ελλάδα, λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης, και τους οποίους ηχογραφεί για τις εκπομπές της. Έτσι, εξοικειώνεται με όλα τα τοπικά μουσικά ιδιώματα της χώρας. Παράλληλα, κάνει μουσική επιμέλεια σε εκδόσεις δίσκων, θεατρικές εκπομπές και κινηματογραφικές ταινίες.

Το 1962 κυκλοφορεί τον πρώτο της δίσκο με τίτλο Τραγούδια της Στεριάς και της Θάλασσας. «Έβλεπα την κακοποίηση που γινόταν εις βάρος του δημοτικού τραγουδιού, αγανακτούσα και αποφάσισα κάποτε να συνεργαστώ με τον κύριο Πατσιφά που είχε τη Fidelity – Philips, έβρισκα συγκροτήματα γνήσια και κάναμε δίσκους». Το 1963 αρχίζει τα ταξίδια της στην επαρχία για επιτόπιες καταγραφές και συγκέντρωση μουσικού υλικού για το προσωπικό της αρχείο, με δικά της μηχανήματα.

Το 1971 παραιτείται από το ΕΙΡ γιατί «η κατάσταση με τη χούντα ήταν ανυπόφορη. Τα πέταξα όλα στον αέρα. Συντάξεις, ταμεία, όλα…» και αφοσιώνεται στην έρευνα του δημοτικού τραγουδιού. Την ίδια χρονιά («χρονιά-σταθμό» την ονομάζει ή ίδια) αποδέχεται την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου και πρωτοεμφανίζεται ως τραγουδίστρια στο νεανικό κλαμπ Ροντέο της Αθήνας (σημερινό Κύτταρο της οδού Ηπείρου), ενώ ακολουθεί η συμμετοχή της στο περίφημο Φεστιβάλ Μπαχ του Λονδίνου, όπου ερμηνεύει δημοτικά τραγούδια, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση και αποθεώνεται από ένα κοινό που άκουγε κλασσική μουσική. Η Δόμνα Σαμίου κερδίζει τη νέα γενιά και γίνεται γνωστή στο εξωτερικό. «Πέρασε η ντροπή που είχαν για το δημοτικό τραγούδι» δηλώνει σε μια συνέντευξή της.

Το 1976 είναι η ψυχή της τηλεοπτικής εκπομπής της ΕΡΤ Μουσικό Οδοιπορικό, σε σκηνοθεσία Φώτου Λαμπρινού και Αντρέα Θωμόπουλου. Η Δόμνα Σαμίου περιδιαβαίνει την ελληνική επαρχία και καταγράφει τη δημοτική μουσική, σε μία σειρά είκοσι επεισοδίων. Το 1981 ιδρύει τον Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου, με σκοπό τη διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως την έκδοση δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρά ποιοτικές προδιαγραφές. Το προσωπικό της αρχείο (1963-2000) περιλαμβάνει 2.500 σπάνιες ηχογραφήσεις, με παραδοσιακά τραγούδια από κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 το έργο της έχει ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Δίσκοι της εκδίδονται στη Γαλλία και τη Σουηδία. Επί περίπου σαράντα χρόνια πραγματοποιεί σειρά συναυλιών από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική, οι οποίες όχι μόνο συγκινούν τους Έλληνες της Διασποράς, αλλά και αποκαλύπτουν στους ξένους μια «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Από το 1994 δίνει μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων της Αθήνας, ενώ πάμπολλες είναι οι πρωτοβουλίες της για τη βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, «αίτημα παιδαγωγικά πρωταρχικό και επιτακτικό» κατά την ίδια. Το 2005 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, για την προσφορά της στην ελληνική μουσική. Το 2010 αναρτήθηκε στο διαδίκτυο ο ιστότοπος www.domnasamiou.gr, με πολύτιμο υλικό και προσωπικές μαρτυρίες για την ζωή και το έργο της. Η Δόμνα Σαμίου πέθανε στις 10 Μαρτίου 2012, σε ηλικία 83 ετών.

Δισκογραφία
  • Τραγούδια της στεριάς και της θάλασσας (1962)
  • Τραγούδια της Ρούμελης και του Μωριά (1968)
  • Τραγούδια και σκοποί απ’όλη την Ελλάδα (1969)
  • Ethnologie Vivante (1970)
  • Ένα ταξίδι στην Ελλάδα με τη Δόμνα Σαμίου (1972)
  • Δεύτερο ταξίδι στην Ελλάδα (1973)
  • Ελληνικά Κάλαντα (1974)
  • Έχε γεια Παναγιά (1974)
  • Σουραύλι (1974)
  • Στης πικροδάφνης τον ανθό (1976)
  • Ξενιτεμένο μου πουλί (1980)
  • Περπερούνα (1980)
  • Ακριτικά τραγούδια (1982)
  • Πολυφωνικά τραγούδια και μουσική της Ηπείρου (1984)
  • Μικρασιάτικα τραγούδια 1 (1984)
  • Σεργιάνι με την Δόμνα Σαμίου (1986)
  • Τραγούδια της ξενιτιάς (1989)
  • Μικρασιάτικα τραγούδια 2 (1991)
  • Τα Αποκριάτικα (1994)
  • Κανελόριζα (1995)
  • Τα Πασχαλιάτικα (1998)
  • Η Δόμνα Σαμίου στο Μέγαρο Μουσικής (1999)
  • Της Κυρα-Θάλασσας (2002)
  • Η Ακολουθία του Νυμφίου (2002)
  • Της φύσης και του έρωτα (2006)
  • Ο κυρ Βοριάς… και άλλα τραγούδια για παιδιά (2007)
  • Ιστορικά – Κλέφτικα τραγούδια (2007)
  • Σιγανά και ταπεινά (2008)
  • Παραλογές (2008)
  • Κάλαντα, ευχές και παινέματα Χριστουγέννων (2011)
  • Κάλαντα, ευχές και παινέματα Πρωτοχρονιάς και Φώτων (2011)

Απόσπασμα από την συνέντευξη της Δόμνας Σαμίου στο περιοδικό “Χορεύω” – Ιανουάριος/Φεβρουάριος 2009

Σε μία συνάντηση με τη Δόμνα Σαμίου το ζητούμενο είναι ένα: να αντιληφθεί κανείς την ύψιστη απλότητα με την οποία αντιμετωπίζει η γυναίκα αυτή όσα έχει δημιουργήσει μέχρι σήμερα και τα οποία υπηρετούν το μοναδικό σκοπό της ύπαρξής της: την ανάδειξη της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.

Κα. Σαμίου έχετε διαγράψει μία σπουδαία πορεία για την διάδοση και διάσωση της ελληνικής μουσικής και όχι μόνο. Με ποια αφορμή ξεκίνησε αυτό και τι έχετε αποκομίσει μέχρι στιγμής από όλη την πορεία σας;

Νομίζω ότι αυτό το είχα μέσα μου παιδάκι, δεν ήξερα ακόμη τι ήταν η παραδοσιακή μουσική. Αλλά στο δρόμο της ζωής μου είχα την τύχη να συναντήσω τον αείμνηστο δάσκαλό μου, το Σίμωνα Καρά. 20 χρόνια κοντά στον Σίμωνα Καρά .. ξέρεις τι είναι αυτό;

Πώς έγινε η πρώτη επαφή και η πρώτη συνάντηση;

Καταρχήν από παιδί στην Καισαριανή, έψελνα και τραγουδούσα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου που ήταν κοντά στην παράγκα που γεννήθηκα. Κάθε Κυριακή έβαζα το καλό φορεματάκι, που είχα (ένα και μοναδικό), τα μαλλιά κοτσιδάκια … και πήγαινα στην εκκλησία. Η θέση μου στην εκκλησία ήταν έξω από το ψαλτήρι του αριστερού ψάλτη. Ότι έλεγαν, ο διάκος “Ευλόγησον Δέσποτα”, ο παπάς “Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων”, ο ψάλτης ο δεξιός “Αμήν”, όλα αυτά τυπώνονταν στα αυτιά μου. Έτσι σαν σφουγγάρι τα τραβούσα … Επίσης, όταν γίνονταν στην εκκλησία γάμοι, βαφτίσια, κηδείες ήμουν πρώτη, τα παρακολουθούσα όλα. Αυθόρμητα, χωρίς να ξέρω σαν παιδί … Η πρώτη επαφή μου με τον Σίμωνα Καρά έγινε στην κατοχή. Ήμουν 13 χρονών, δούλευα τότε σε ένα σπίτι στο Κολωνάκι, δηλαδή έκανα κάτι δουλίτσες για να έχω ένα φαγάκι να τρώω, αλλιώς θα’χα πεθάνει. Εκεί έτυχε να με ακούσει ο κύριος Ανδρέας Βουρλούμης, ο οποίος ήταν πολύ φίλος με τον δάσκαλο μου τον Σίμωνα Καρά. Αυτό ήταν, με πήρε και με πήγε στην σχολή. Εκεί με άκουσε ο δάσκαλος.

Ας πάμε λοιπόν τώρα στο θέμα της καταγραφής. Είναι ένα κομμάτι φαντάζομαι που έχετε πολλά να μας πείτε. Ξεκινήσατε τις καταγραφές σε μία εποχή που η τεχνολογία δεν είχε αναπτυχθεί, όπως σήμερα. Τι δυσκολίες συναντήσατε; Πώς τις αντιμετωπίσατε;

Είχα μάθει πάρα πολλά τραγούδια, βέβαια, όπως είπα, από τον δάσκαλό μου Σίμωνα Καρά, αλλά αυτό δεν έφτανε για να κάνω αρχείο. Έτσι όταν βγήκαν τα μαγνητόφωνα, έκανα μεγάλη οικονομία και αγόρασα ένα Ούχερ, με μπομπινίτσες. Τα καλοκαίρια λοιπόν που έπαιρνα την άδεια μου από την ραδιοφωνία, αντί να πάω σε μια ακροθαλασσιά να φάω, να πιω και να κολυμπήσω έπαιρνα στον ώμο το Ούχερ, αγόραζα τις μπομπινίτσες μου και δρόμο. Μακεδονία, Θράκη, όλη την Ελλάδα. Έχω ακόμη τις μπομπίνες με τα τραγούδια που κατέγραψα από το στόμα των ανθρώπων των παλιών.

Θα ήθελα να συζητήσουμε για κάτι που έχετε ερωτηθεί και άλλες φορές για να μάθουν οι αναγνώστες μας. Δεχτήκατε μεγάλη επίθεση για την παράσταση με τα αποκριάτικα τραγούδια. Σας επηρέασε; Σας στεναχώρησε;

Κοίταξε, δεν με στεναχώρησε, γιατί εγώ ξέρω πολύ καλά ότι ο λαός μας έχει κάνει τα πάντα τραγούδι. Από το νανούρισμα της μάνας στο παιδί της “Έλα ύπνε μου, πάρτο και άργησε φέρε μου το, μικρό-μικρό σου το’δωσα μεγάλο φέρε μου το. Μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι κι οι κλώνοι του ν’απλώνονται σα Ανατολή και Δύση”. Από το νανούρισμα, μέχρι που ο άνθρωπος πεθαίνει και τον μοιρολογούν, ο κύκλος της ζωής όλης έχει γίνει τραγούδι. Αφού κι εγώ που ξέρω τόσα τραγούδια, όταν ακούω κάποιο που δεν έχω ξανακούσει λέω “Μα κι αυτό το κάνανε τραγούδι ρε παιδί μου;” Του γάμου τραγούδια, της ξενιτιάς τραγούδια, του έρωτα τραγούδια, τα πάντα. Της αγάπης πολλά, πάμπολλα τραγούδια αλλά όχι χυδαία.

Κ. Σαμίου ποιο είναι το μέλλον του παραδοσιακού τραγουδιού; Πώς το οραματίζεστε; Με βάση την εμπειρία σας.

Νομίζω, τώρα τελευταία – εγώ είμαι γιαγιά δεν ξέρω, εσείς ξέρετε περισσότερο – ότι υπάρχει μία στροφή στα παιδιά μας προς το παραδοσιακό τραγούδι. Είναι πολύ ενθαρρυντικό και με κάνει να χαίρομαι. Γιατί οι νέοι ανθρώποι σιγά σιγά αλλάζουν ιδέες και βλέπουν. Ενδεχομένως να έχουν ακούσει και από άλλες χώρες παραδοσιακά τραγούδια, που να τραγουδάνε εκεί πέρα οι άνθρωποι, που δεν τα περιφρονούν όπως εμείς. Και βλέπω τελευταία, όπου γίνεται ένα γλέντι του γάμου ή της παρέας σε μια ταβέρνα, θα σηκωθούν να χορέψουν συρτό και τσάμικο. Έτσι δεν είναι;

Ευχαριστούμε τους υπεύθυνους του περιοδικού “Χορεύω” για την άδεια αναδημοσίευσης της συνέντευξης της Δόμνας Σαμίου. Για να μάθετε πώς θα προμηθευτείτε τα τεύχη του περιοδικού, πατήστε ΕΔΩ

Πηγή:

Σχόλια Χρηστών

x

Δείτε Επίσης

Οριστικό: Τέλος τα πανηγύρια μέχρι το τέλος Ιουλίου – “Για τον Αύγουστο βλέπουμε”

Τι αποφάσισαν οι λοιμωξιολόγοι - Η εισήγηση στην κυβέρνηση