Παστίδα

Λέγεται πως η ίδρυση του χωριού πρέπει να τοποθετείται στα 1204, κατά την διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, όταν οι Σταυροφόροι, όλοι Καθολικοί και Δυτικοί, Φράγκοι και Λατίνοι, κατέκτησαν την Ρόδο. Το όνομα του χωριού είναι Λατινικό από την λατινική λέξη BASTIDA που σημαίνει φρούριο. Η πρώτη ιστορική αναφορά για το χωριό Παστίδα και τους κατοίκους του έχουμε σε ένα διάταγμα των Ιπποτών του 1479. Μεγάλος Μάγιστρος τότε ήταν ο γνωστός Μάγιστρος Ντωμπισόν, ο οποίος διαισθανόμενος το μεγάλο κίνδυνο από την Ανατολή εκδίδει ένα διάταγμα, που έλεγε τα εξής: «Σε περίπτωση εχθρική επιδρομής τα χωριά Τριάντα και Κρεμαστή να μείνουν στα φρούρια τους για να φυλάξουν το ναυτικό. Τα χωριά Παστίδα και Μαριτσά να προστρέξουν στο φρούριο της Ρόδου…». Στο χωριό έχουν ανασκαφεί κεραμοσκεπείς τάφοι, όπου φαίνεται να ήταν θαμμένοι οι μη ελεύθεροι κάτοικοι της παρακείμενης Ιαλυσίας.

Στις 5 Ιουνίου του 1854, ο Γάλλος περιηγητής Βίκτωρ Γκέρεν έφθασε στη Ρόδο για να μελετήσει τον λαό και τα χωριά της Ρόδου. Για την Παστίδα, την οποία επισκέφθηκε στο σύντομο χρονικό διάστημα της διαμονής του, αναφέρει τα εξής: «είκοσι πέντε λεπτά πιο πέρα, προς Βορρά, βρίσκεται το μικρό χωριό Παστίδα, που αποτελείται από είκοσι περίπου σπίτια. Είναι στη μέση μιας πεδιάδας και η πεδιάδα αυτή ονομάζεται Καμάρι…»

Στα χρόνια της Ιταλικής κατοχής οι Παστιδενοί υποστήριξαν με θέρμη τους Ιταλούς ως απελευθερωτές από τους Τούρκους στα 1912 και μέχρι να αποκαλυφθεί το κατακτητικό τους πρόσωπο. Στα χρόνια του Αιματηρού Πάσχα του 1919, οι κάτοικοι της Παστίδας διαδήλωσαν και ζητωκραύγασαν υπέρ της ενώσεως με την μητέρα Ελλάδα.

Στα 1922 επί Ιταλού διοικητή Μποσδάρη, η Παστίδα μετρούσε 259 κατοίκους, είχε πρόεδρο το γεωργό Γ. Σμαραγδή και διέθετε ένα δημοτικό σχολείο με με 26 μαθητές, ένα δάσκαλο, τρεις τάξεις και μια εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στα χρόνια της Δωδεκανησιακής Αντίστασης του 1940-1945, όλοι οι κάτοικοι της Παστίδας, φανερά και κρυφά, πολέμησαν για την ελευθερία της Δωδεκανήσου.

Στα 1945, όταν έρχονται οι Άγγλοι και οι Σύμμαχοι στη Ρόδο και στα Δωδεκάνησα, οι χωρικοί της Παστίδας, όπως και των άλλων γύρω χωριών, με τις Ελληνικές σημαίες στα χέρια, κατεβαίνουν στη Ρόδο για να χαιρετήσουν τους Άγγλους και τους Συμμάχους ελευθερωτές. Στα 1961, το χωριό είχε 595 κατοίκους, στα 1981 είχε 1021, στα 1991 είχε 1500.Τα τελευταία χρόνια το χωριό γνωρίζει τεράστια οικοδομική άνθηση και οι κάτοικοι έχουν ξεπεράσει τους 5000!