Αρτάκη

Η Aρτάκη (στα τουρκικά: Erdek, προφέρεται Ερντέκ) είναι παράλια πόλη στην επαρχία Μπαλικεσίρ, στο διαμέρισμα του Μαρμαρά της Τουρκίας. Βρίσκεται στη νότια πλευρά της θάλασσας του Μαρμαρά, κοντά στον ισθμό που συνδέει την χερσόνησο της Κυζίκου με την υπόλοιπη Μικρά Ασία, σε απόσταση 120 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη.

Η Αρτάκη ήταν μία από τις αρχαίες ελληνικές αποικίες των Μιλησίων του 7ου – 8ου αιώνα π.Χ. στις ακτές της Προποντίδας στην Βιθυνία. Πιθανότερη μητρόπολή της θεωρείται η Μίλητος η οποία είχε αποικήσει και την γειτονική Κύζικο[1], τα ερείπια της οποίας βρίσκονται 10 χλμ. ανατολικότερα. Κατά την αρχαιότητα ήταν γνωστή και με τα ονόματα Υρτάκη και Υρτάκιον[1] από τον μυθικό ήρωα Ύρτακο.

Η πόλη είχε λάβει μέρος στην επανάσταση των Ιώνων όπου και στη συνέχεια καταστράφηκε από τους Πέρσες το 494 π.Χ., μετά την καταστροφή της Μιλήτου. Στη συνέχεια σιγά σιγά ανοικοδομήθηκε και στον Πελοποννησιακό πόλεμο υπήρξε σύμμαχος των Αθηναίων. Αργότερα περιήλθε στη Μακεδονική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Μετά όμως από έναν καταστρεπτικό σεισμό που συνέβη το 1063 μ.Χ. στην περιοχή, η Κύζικος υπέστη μεγάλες καταστροφές με αποτέλεσμα η έδρα της τοπικής μητρόπολης να μεταφερθεί στην Αρτάκη. Τα επόμενα χρόνια η Αρτάκη έγινε το σημαντικότερο κέντρο της νότιας Προποντίδας. Μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς έγινε έδρα διοικήσεως[1].

Η πόλη είχε κατά συντριπτική πλειονότητα ελληνικό πληθυσμό μέχρι το 1922 όπου και ακολούθησε η εξόντωσή του. Ο πληθυσμός της πόλης σύμφωνα με την οθωμανική απογραφή του 1891 ήταν 33.007 κάτοικοι, από τους οποίους η πλειοψηφία ήταν έλληνες 29.165 (89%), οι τούρκοι ήταν μόλις 3.070 (9%) και στο θρήσκευμα η πλειονότητα των κατοίκων ήταν χριστιανοί (91%)[2]. Μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης οι περισσότεροι κάτοικοι, όσοι είχαν επιζήσει της καταστροφής της Αρτάκης, εγκαταστάθηκαν σε παραχωρηθείσα έκταση στην κεντρική Εύβοια όπου και ίδρυσαν τον οικισμό της Νέας Αρτάκης[3], άλλος τόπος εγκατάστασης των αρτακηνών ήταν και τα Σήμαντρα Χαλκιδικής.

Στη συνέχεια στην Αρτάκη, μετά τον διωγμό των ελλήνων, εγκαταστάθηκαν Τουρκοκρητικοί και Τούρκοι κυρίως από τη Βοσνία. Το όνομα της πόλης παραμένει σχεδόν το ίδιο με μικρή παραφθορά. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής εκτίθενται σε υπαίθριο χώρο προ του σημερινού διοικητικού μεγάρου της πόλης.