Προσοτσάνη

Η Προσοτσάνη είναι η μεγαλύτερη κωμόπολη του νομού Δράμας και έδρα του ομώνυμου δήμου. Έχει πληθυσμό 3.553 κατοίκους (2011) και βρίσκεται 17 χλμ βορειοδυτικά της Δράμας στους νότιους πρόποδες του Φαλακρού όρους και ανατολικά από τον ποταμό Αγγίτη. Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία ανέρχονται στη Ρωμαϊκή εποχή. Στο βόρειο ανατολικό άκρο του χωριού ήταν η Σκαπόρα (Scapora), Ρωμαϊκό όνομα της κώμης όπου σήμερα οριοθετείται η Προσοτσάνη. Νότια της κωμόπολης σε απόσταση 2 χλμ. ανακαλύφθηκε παλαιοχριστιανική βασιλική εκκλησία του 5ου με 6ου αιώνα μ.Χ.

Νοτιοδυτικά του οικισμού συναντούμε τον βυζαντινό ναό του Αγίου Παντελεήμονος από την εποχή των Παλαιολόγων (β’ μισό του 13ου αι.). Την ίδια εποχή αναφέρεται με το σημερινό της όνομα «Πρισιότζιανη» σε κείμενο της Μονής Ιβήρων. Στα τέλη του 15ου αι. σε Οθωμανικά φοροαπογραφικά αρχεία οι περισσότεροι κάτοικοί της είναι χριστιανοί και αποτελεί σημαντικό οικονομικό και παραγωγικό κέντρο. Το 1873 ιδρύεται η «Φιλόμουσος Αδελφότητα Ηώς» με σκοπό την απελευθέρωση από το Τουρκικό και εξαρχικό ζυγό. Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, σπουδαία ήταν η συνεισφορά των Προσοτσανιωτών με σημαντικότερους Μακεδονομάχους τους Χρήστο Βογιατζή, Φίλιππο Βλάχο, Δ. Βογιατζή, Π. Βεργίδη, Θ. Βλαχτάτση και Π. Αγωγιάτη. Το 1909 ολοκληρώνεται η ανέγερση των Εκπαιδευτηρίων, μετά από πρωτοβουλία και προσπάθειες του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου (μετέπειτα Μητροπολίτη Σμύρνης και ιερομάρτυρα της Μικρασιατικής Καταστροφής), της Οικογένειας Μελά και των εισφορών των κατοίκων.

Τον Ιούλιο του 1913 απελευθερώθηκε από τους κατακτητές. Το 1913 και την δεκαετία του ’20 εγκαταστάθηκαν οι Γραμμουστιάνοι πρώτα, και οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία, αντίστοιχα. Ειδικότερα, σχεδόν σύσσωμος ο πληθυσμός από το χωριό Δεμιρδέσι Προύσας της Μικράς Ασίας εγκαταστάθηκε στην Προσοτσάνη με την ανταλλαγή πληθυσμών. Επίσης, κάτοικοι από τον Σκοπό Ανατολικής Θράκης ήρθαν ως πρόφυγες και εμπλούτισαν τον τοπικό πληθυσμό. Το 1920 μετονομάζεται από Πρωσοτσάνη σε Πυρσούπολη, αλλά το 1925 ξαναλλάζει όνομα. Διατηρείται το Προσοτσάνη. Ο λόγος είναι πως ήταν παγκοσμίως γνωστό το όνομα «Προσοτσάνη Μπασή Μπαγλή» μία περιζήτητη ποικιλία καπνού. Από τα μέσα του 19ου αι. το χωριό γνώρισε τεράστια άνθηση από την καπνοκαλλιέργεια.

Υπήρξαν τρεις βουλγαρικές κατοχές: α) 8 μήνες τον χειμώνα του 1912-1913 ως την απελευθέρωση, β) τον Αύγουστο του 1916 ως τον Οκτώβριο του 1918 και γ) η μεγαλύτερη από τον Απρίλιο του 1941 ως τον Οκτώβριο του 1944. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941 για 2 μέρες η Προσοτσάνη θα είναι ελεύθερη από τους Βουλγάρους. Θα ακολουθήσουν τα μαρτυρικά γεγονότα του Σεπτέμβρη του 1941 όπου θα χάσουν την ζωή τους 128 Προσοτσανιώτες από τα φασιστικά Βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής. Τα λέιψανα των εθνομαρτύρων φυλάσσονται σε κοινοτάφιο που ανεγέρθηκε αργότερα. Στην κεντρική πλατεία της Προσοτσάνης τον Σεπτέμβριο του 1944 και ενώ η περιοχή της Δράμας και της ευρύτερης Ανατολικής Μακεδονίας βρισκόταν υπό την κατοχή των Βουλγάρων, ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Καζάνας μαζί με τον Αστέριο Αστεριάδη υπέστειλαν τη βουλγαρική σημαία και ύψωσαν την ελληνική, παρά την τρομοκρατία και τις απειλές των κατακτητών. Το γεγονός αυτό καταδίκασε τον Κωνσταντίνο Καζάνα σε εξορία στις φυλακές στη Σόφια αλλά αποτέλεσε ράπισμα προς τις φασιστικές βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής και ταυτόχρονα αναπτέρωσε το ηθικό των ελλήνων αγωνιστών και του τοπικού πληθυσμού. Είναι μάλιστα η μοναδική υποστολή σημαίας Δύναμης του Άξονα που συνέβη υπό το φως της ημέρας και υπό το βλέμα των Στρατιωτικών Δυνάμεων Κατοχής, σε ολόκληρη την κατακτημένη Ευρώπη.

Το 1940 ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 7.011 κατοίκους. Από το 1945 ως το 1949 θα υποστεί τις φοβερές καταστροφές του εμφυλίου πολέμου. Μετά το 1950 ξεκινά η μετανάστευση ιδίως στη Γερμανία και στις μεγαλουπόλεις. Μετά το 1995 σταδιακά σταματά η παραγωγή του καπνού. «Ο δρόμος του καπνού» έφτασε στο τέλος του, η ποικιλία «Προσοτσάνη Μπασή Μπαγλή» έμεινε στην ιστορία. Το 1982 εγκαινιάστηκε το νέο Δημαρχείο Προσοτσάνης, ένα χαρακτηριστικό κτίριο της πόλης, παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής.