Κλείσιμο Χάρτη 

  Χάρτης/Αναζήτηση Συλλόγων 

Ο παραδοσιακός χορός της Θράκης

Τοποθεσία: Θράκη Περιφέρεια: Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Φυλή: Θρακιώτες

Έχετε κάποια απορία ή παρατήρηση για το παρόν περιεχόμενο; Θα χαρούμε να σας ακούσουμε!

Είναι γνωστό πως οι Θράκες αγαπούσαν πολύ τη μουσική και το χορό. Ξεχωριστή θέση όμως στους χορούς των κατείχε ο πυρίχειος, για τον οποίο ο Ξενοφώντας στην του μας δίνει τις παρακάτω πληροφορίες. Σημείωση ότι εκτός από αυτόν τον απλό χορό, υπήρχε κι ένας άλλος, επίσης ένοπλος, ο από τον οποίο όμως μόνο η ονομασία διασώθηκε.

Στη Θράκη ο χορός είναι συνυφασμένος με τη ζωή και τις καθημερινές συνήθειες των κατοίκων της. Οι γιορτές και τα πανηγύρια περισσότερο για τους κατοίκους της υπαίθρου αλλά και για τους κατοίκους των αστικών κέντρων, ήταν και είναι τρόπος ζωής, ήταν και είναι μορφή επικοινωνίας, ήταν και είναι μορφή διασκέδασης. Οι σχέσεις γίνονται πιο ανθρώπινες και πιο ζεστές, αφού πιασμένοι χέρι με χέρι χόρευαν και τραγουδούσαν. Ο χορός για τους Θρακιώτες είναι αστείρευτη πηγή άντλησης δύναμης και κουράγιου.

Δεν είναι τυχαίο πως και μέχρι σήμερα οι απανταχού ευρισκόμενοι Θρακιώτες είναι σε θέση να θυμηθούν, να τραγουδήσουν και να χορέψουν τους δικούς τους παραδοσιακούς χορούς, αυτούς που χορεύανε οι πρόγονοι τους στις προγονικές εστίες, Ανατολική , Βόρεια Θράκη και Δυτική θράκη. Αρκετές πληροφορίες για τους χορούς της Θράκης στην αρχαιότητα αντλούμε από κείμενα του Πλούταρχου, του Ησίοδου, και του Ξενοφώντα.

Οι χοροί της Θράκης παρουσιάζονται πλούσιοι σε αριθμό και εντυπωσιακοί στο τρίπτυχο ΚΙΝΗΣΗ – ΕΚΦΡΑΣΗ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ. Η ιδιάζουσα ακόμη συμμετρία κινήσεων του σώματος σε συνδυασμό με συντονισμένα στην ίδια οξύτητα από τους χορευτές, ζωηρά επιφωνήματα, είναι στοιχεία που προσδίδουν ξεχωριστό εντυπωσιακό χαρακτήρα στους Θρακιώτικους χορούς. Οι χοροί της Θράκης είναι κυκλικοί, αντικριστοί και μικτοί. Έχουν δε διάφορες ονομασίες κυρίως από τον τρόπο ή τις περιστάσεις που χορεύονται, από ιδιαίτερα τοπικά γεγονότα, από εναρκτήριους στίχους τραγουδιών που τους συνοδεύουν κ.λ.π. (Ελευθέριος Θ. Χατζόπουλος Πρόεδρος Π.Ο.Θ.Σ.) Ακολουθεί η εργασία του κ. Νάσου Μυλωνά καθηγητού Σωματικής Αγωγής /χοροδιδασκάλου του Πολιτιστικού συλλόγου Νέας Καλλικράτειας Χαλκιδικής

Γενικά

Ο χορός είναι ένας από τους αρχαιότερους τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων του ανθρώπου. Είναι η συνισταμένη όλων των ανθρωπίνων δυνάμεων που διαρκώς διεγείρονται από τη μελωδία και το ρυθμό, δημιουργούν ψυχική εφορία και αγαλλίαση στους χορευτές, αλλά και στους θεατές. Χορός είναι η έκφραση με ρυθμικές κινήσεις της ψυχικής κατάστασης του ατόμου που χορεύει.

Σχετικά με την προέλευση υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η λέξη χορός προήλθε από τη χαρά, γιατί συνήθως στη χαρά χορεύουμε

  • από τη λέξη χορονός που ετυμολογικά σημαίνει κύκλος-στεφάνι-κυκλική κίνηση
  • από τη λέξη χώρος τον κατάλληλο δηλαδή τόπο για την εκτέλεση των χωρών. Στα Ομηρικά έπη βρίσκουμε τις λέξεις ευρύχορος και καλλίχορος που σημαίνει πόλη με χώρους-πλατείες ευρείες και κατάλληλες για χορούς. Στην αρχαία Σπάρτη κατά τον Παυσανία η αγορά ονομαζότανε Χορός
  • Από τη λέξη χόρτος που ετυμολογικά σημαίνει τόπος περιφραγμένος και
  • από τη λέκη κορωνός δηλαδή κυρτός-καμπύλος
Ο χορός στην αρχαιότητα
Από τα πανάρχαια χρόνια ο χορός υπήρξε το σύμβολο της συνειδητής παρουσίας της ζωής.Ο χορός είναι τελετή, είναι συμμετοχή και όχι θέαμα. Είναι δεμένος στενά με τη μαγεία, τη θρησκεία, με τη δουλειά, τη γιορτή, το θερισμό, τα σπόρ. Χορεύω σημαίνει αισθάνομαι και εκφράζω με τη μεγίστη ένταση τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την κοινωνία. Δεν υπάρχει κανένας λαός στην ιστορία της ανθρωπότητας που να τίμησε και να έδωσε τόση αξία στο χορό, όπως οι Έλληνες , οι οποίοι αναγώρισαν την αισθητική και παιδαγωγική του αξία.

Είχε εκτιμηθεί δεόντως από τους αρχαίους η συμβολή του χορού στη διαπαιδαγώγηση των νέων καθώς θεωρούνταν το πιο κατάλληλο μέσο για μία αρμονική ολοκληρωμένη εκπαίδευση του σώματος και των δεξιοτήτων. Οι μεγάλοι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης αποδέχονται την ουσιαστική σημασία του χορού και μάλιστα ο Πλάτωνας χόρευε με ομάδα αγοριών κυκλικούς πηδηχτούς χορούς. Μουσική, ποίηση και χορός αποτελούσαν για τους αρχαίους Έλληνες όψεις του ιδίου πράγματος που τα συνόδευαν με την έννοια που ονομάζονταν « Μουσική» ως την τέχνη των Μουσών.

Σύνδεση με την αρχαιότητα
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί που χορεύονται στην εποχή μας αποτελούν συνέχεια των χορών της αρχαίας Ελλάδας, αν και είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε την ακριβή χρονολόγησή τους μια και ‘όπως και στο δημοτικό τραγούδι χορογράφος είναι ο λαός. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να αποδείξουμε ότι οι σημερινοί χοροί χορεύονταν και στην αρχαιότητα με την ίδια μελωδία, την ίδια έκφραση τα ίδια ακριβώς βήματα. Εχουμε ‘όμως σοβαρές ενδείξεις που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ορισμένοι τουλάχιστον νεοελληνικοί χοροί αποτελούν συνέχεια των αρχαίων και δεν έκαψαν ποτέ να χορεύονται με τις ίδιες κινήσεις, το ίδιο σχήμα, την ίδια έκφραση την ίδια λαβή και το ίδιο μέτρο.

Έτσι έχουμε τον επτάσημο ρυθμό που είναι ο αρχαίος επίτριτος, τον πεντάσημο που είναι ο παιάνας και τον εννιάσημο που είναι ο δόχμιος με σπονδείο. Η δική μας υποχρέωση είναι να γνωρίσουμε, να καλλιεργήσουμε και να διαιωνίσουμε τους Ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς που αποτελούν ένα ακόμη αποδεικτικό στοιχείο της Εθνικής μας συνέχειας.

Όταν μιλάμε την ίδια γλώσσα με τους αρχαίους προγόνους μας, τραγουδάμε στα μέτρα με τους ίδιους σκοπούς με εκείνους, χορεύουμε με την ίδια κίνηση και έκφραση, είναι δυνατόν να αμφισβητήσουν την Εθνικότητά μας?? Όταν έχουμε κληρονομήσει τα ίδια ήθη και εθιμα, τις ίδιες παραδόσεις από τους προγόνους μας είναι φανερό ότι είμαστε οι φυσικοί και γνήσιοι απόγονοι τους.

Σύνθεση του χορού

Εκείνο το στοιχείο που διαφοροποιεί τον παραδοσιακό χορό από τις υπόλοιπες κινητικές δραστηριότητες είναι το στοιχείο της μουσικής.

Ο χορός είναι μία σύνθεση τρισυπόστατη που αποτελείται από τρία μέρη:

  • την κίνηση ( τα βήματα δηλαδή που γίνονται στο χορό)
  • το μέλος (τη μουσική του χορού, τη μελωδία) και
  • το λόγο (τα λόγια που λέγονται στο τραγούδι, εφ’ όσον υπάρχουν)

Σε ότι αφορά το μέλος διακρίνουμε το μέτρο (αργός-γρήγορος χορός),το ύφος(ευχάριστος ή θυμωμένος χορός) καζι τη φράση ( αρχή και τέλος των βημάτων του χορού.

Συμβολή του παραδοσιακού χορού στον πολιτισμό και στην εκπαίδευση
Ο παραδοσιακός χορός, αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι φανερό ότι ενέπνευσε το δέοντα σεβασμό όχι μόνο σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο αλλά και στους διεθνείς οργανισμούς. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην 25η συνεδρίαση του Ο.Η.Ε. στο Παρίσι (17/10 – 16/11/19890 Η Γενική Συνέλευση αναγνωρίζοντας τη σημασία για τον πολιτισμό των ανθρώπων καθώς και τους κινδύνους που διατρέχει, αποφάσισε να θεσπίσει νομικό καθεστώς για την προστασία του λαϊκού πολιτισμού.

Στην Ελλάδα ο παραδοσιακός χορός, στενά δεμένος με τη ψυχοσύνθεση του Έλληνα , κατάφερε να διασωθεί είτε σε αυτούσια μορφή, είτε κυρίως σα μετεξέλιξη πολιτισμική. Σημαντικό μερίδιο στη διάσωση και διάδοση του Ελληνικού παραδοσιακού χορού έχουν οι πολιτιστικοί φορείς. Τελευταία, ο παραδοσιακός χορός έτυχε της προσοχής της επίσημης πολιτείας και έτσι εισήχθη ως αντικείμενοι διδασκαλίας στη στοιχειώδη εκπαίδευση (στην Ακαδημία αποτελεί τη «μερίδα του λέοντος» στον προγραμματισμός του μαθήματος της φυσικής αγωγής και είναι υποχρεωμένοι πλέον όλοι οι καθηγητές της Φυσικής Αγωγής να δώσουν στο αντικείμενο του χορού και του ρυθμού ως μουσικοκινητική αγωγή ιδιαίτερη βαρύτητα.

Τώρα πλέον αποτελεί γνωστικό αντικείμενο που διδάσκεται σε Πανεπιστημιακά τμήματα, απ όπου αποφοιτούν εξειδικευμένοι επιστήμονες. Ο χορός είναι μία από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπου ο άνθρωπος δίνεται ολόκληρος : σώμα-καρδιά-πνεύμα.

Κίνδυνοι αλλοίωσης των παραδοσιακών χορών από χορογραφίες και η αντιμετώπισή τους
Στις μέρες μας υπάρχει ένας προβληματισμός σχετικά με τη διδασκαλία των παραδοσιακών μας χορών καθώς επίσης και με τις παρουσιάσεις των διαφόρων παραδοσιακών συγκροτημάτων. Παρατηρείται ο κίνδυνος της παρέκκλισης των χορών από την πρωταρχική τους συνοχή και λειτουργία κι έτσι η αξία τους χάνεται. Τέτοιες χαρακτηριστικές παρεκκλίσεις εμφανίζονται από τη διαφορά χορευτικά συγκροτήματα όπου στγο μεγαλύτερο μέρος ο θεαματικός τους χαρακτήρας και τα χορογραφικά κριτήρια βρίσκονται στο πρσκήνιο.

Υποχρέωση μας είναι να διατηρηθούν οι Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί γνήσιοι και αμόλυντοι από κάθε ξενική ή νεωτεριστική επίδραση, όπως ακριβώς δηλαδή τους κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας και να αποβάλλουμε την κακή συνήθεια της προσθαφαίρεσης ορισμένων κινήσεων με τη ψευδαίσθηση ότι ο χορός θα γίνει πιο εντυπωσιακός.

Είναι τόσο πλούσιοι οι χοροί μας σε κίνηση και μελωδία που δεν χρειάζονται προσθήκες. Εξάλλου δεν έχουμε το δικαίωμα γιατί δημιουργός τους είναι ο λαός. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το 28ο Παγκόσμιο Συνέδριο της C.I.O.F.F. που έγινε στη Θεσσαλονίκη, την πολιτιστική τότε πρωτεύουσα της Ευρώπης,τον Οκτώβριο του 1997, αποφάνθηκε ότι η χώρα με την πλουσιότερη μουσικοχορευτική παράδοση στον πλανήτη είναι η ΕΛΛΑΔΑ.

Θράκη

Γενικά πολιτιστικά-χορευτικά-εθιμικά στοιχεία
Η Θράκη ως χώρος, ιστορία και κοινωνική ζωή, αλλά και πολιτιστική παράδοση συνδέεται με τη γενικότερη ιστορική και πολιτιστική πορεία του Ελληνισμού και αποτέλεσε από πολύ παλιά μία από τις πιο ζωντανές και πιο δημιουργικές δυνάμεις του. Από τους προϊστορικούς χρόνους άμεσες ήταν οι συναρτήσεις με τις άλλες Ελληνικές περιοχές όσο και σχεδόν κοινά είναι τα μυθολογικά της στοιχεία. Η αρχαία παράδοση συνεχίστηκε και στα Βυζαντινά χρόνια και είχε σαν αποτέλεσμα η μουσικοχορευτική της δημιουργία να είναι συνδεδεμένη τόσο με το αρχαίο κόσμο όσο και το Βυζάντιο.

Οι χοροί της Θράκης έχουν οπωσδήποτε επηρεαστεί από χορούς άλλων βαλκανικών χωρών χωρίς να διαφοροποιηθούν όμως τα βασικά τους στοιχεία. Όλες οι περιοχές της Ορφικής γης διατηρούν ζωντανή μέχρι σήμερα τη μουσικοχορευτική τους παράδοση. Γενικά οι χοροί είναι διασκεδαστικοί, με ευχάριστους ρυθμούς, ωραίες κινήσεις, κυκλικοί, αντικριστοί και μικτοί. Συνηθίζεται δε κατά τη διάρκεια του χορού οι χορευτές να εκφράζονται με διάφορα ζωηρά επιφωνήματα που προσδίδουν ξεχωριστό εντυπωσιακό χαρακτήρα στους Θρακιώτικους χορούς.

Οι χορευτικές μελωδίες της Θράκης ξεχωρίζουν ανάλογα :

  • με την προέλευση τους, όπως χασάπικος πολίτικος, συληβριανός συρτός κλπ
  • με το ήθος τους δηλαδή την ιδιαίτερη έκφραση τους , όπως Ταπεινός,
  • με τη στάση του χορευτή όπως κουτσός, λαίσιος,συγκαθιστός, αντικρυστός, ζερβός
  • με τη λαβή των χεριών, όπως ζωναράδικος, σταυρωτός
  • με την ομάδα που επινόησε και χορεύει τους χορούς, Γκαγκαβούζικος, χασάπικος και
  • με τα έθιμα ή τις τελετουργικές πράξεις κατά τις οποίες εκτελούνται, όπως χορός της Γίκνας, της Τζαμάλας, της παλαίστρας, της σποράς

Για τους χορούς που γίνονται το Πάσχα, η Ελπινίκη Σταμούλη-Σαράντη γράφει «Στα χωριά από το Πάσχα αρχιζε ο χορός και ύστερα κάθε Κυριακή και τις μεγάλες γιορτές μαζεύοντας στην πλατεία του χωριού ή έξω από το χωριό σε ίσιο και μεγάλο μέρος. Εκεί έπαιζαν λαλήματα ( βιολιά, φλογέρα, κλαρίνα, γκάιντες, ζουρνάδες και λαούτα ) και τραγουδούσαν τραγούδια και δίστιχα της αγάπης και χόρευαν οι νέοι και οι νέες.

Οι χοροί ήταν συρτός, ο Χασάπικος, ο Σταυρωτός, που με τα χέρια εμπρός σταυρωτά βαστούσε ο ένας τον άλλον και το Κάρα Καλδιρίμ. Αυτός ήταν δύσκολος χορός και ήθελε τέχνη. Στην αρχή τα παλικάρια έσερναν το χορό και κατόπι οι κοπέλες. Το χέρι της πρώτης δε βαστούσε ξένο παλικάρι , αλλά συγγενικό, αδελφός ή ξάδελφος. Το φιλοδώρημα στους παιχνιδιάτορες το έλεγαν πάσο.

Τα μουσικά όργανα της Θράκης
Τα όργανα της Θρακιώτικης παράδοσης είναι αναμφισβήτητα η παλιά αχλαδόσχημη λύρα,η φλογέρα, το καβάλι, η γκάίντα και το νταούλι. Αστικά όργανα όπως το κανονάκι, το ούτι, ο ταμπουράς και η πολίτικη λύρα, θα μπορούσαν κι αυτά να χαρακτηριστούν ως όργανα της Θρακικής παράδοσης, αφού πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη.

Από τα μέσα του περασμένου αιώνα όμως όλα τα παράλια της Θράκης κυριαρχούνται από τη νησιώτικη ζυγιά δηλαδη το βιολί και το λαούτο, μερικές φορές δε και το σαντούρι. Στην περιοχή της Ορεστιάδας βρίσκουμε νταιρέδες(μεγάλα ντέφια) και μασιές με ζίλια, ενώ στην περιοχή της Κομοτηνής βρίσκουμε τη γνωστή ζυγιά της στεριανής Ελλάδας: ζουρνά-νταούλι, συνήθως στα χέρια γύφτων οργανοπαικτών.

Πολύ αργότερα στην παράδοση της Θράκης εισέβαλε το κλαρίνο και μεταπολεμικά το ακορντεόν. Δυστυχώς όμως τον τελευταίο καιρό οι νεωτερισμοί έχουν προχωρήσει και σε ανεπίτρεπτες καινοτομίες, χρησιμοποιώντας πληκτροφόρα όργανα. Ένα πλήρες μουσικό σχήμα στις μέρες μας θρακιώτικους χορούς θα έλεγα ότι αποτελείται από κλαρίνο,ή φλογέρα ή γκάιντα, βιολί, ούτι και τουμπερλέκι. Τέλος να αναφέρω κι ένα όργανο που άνθησε στην Κωνσταντινούπολη κι έσβησε όπως ήρθε, η λατέρνα με ανάλογη παρουσία κυρίως στα αστικά κέντρα από τα τέλη του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.

Οι πέντε χορευτικές περιοχές της Θράκης

1. Ανατολική Θράκη
Πρόκειται για τη σημερινή Ευρωπαική Τουρκία και καταλαμβάνει το νοτιοανατολικότερο άκρο της βαλκανικής χερσονήσου. Συνορεύει στα Βόρεια με τη Βουλγαρία, δυτικά με την Ελλάδα ενώ βρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος,την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο. Σταυροδρόμι των λαών λόγω της γεωγραφικής της θέσης αποτελεί μέχρι και σήμερα ακόμη για πολλούς το μήλον της έριδος ώσπου το 1992 ο Ελληνικός της πληθυσμός αναγκάσθηκε να εγκαταλήψει την πατρίδα του, παίρνοντας το δρόμο της προσφυγιάς.

Οι πιο αξιόλογες πόλεις της περιοχής ήταν και είναι η Κωνσταντινούπολη, η Αδριανούπολη, οι Σαράντα Εκκλησιές η Καλλίπολη, η Τυρολόη, η Ραιδεστός, η Κεσάνη. Οι συχνές επικοίσεις αλλοφύλων πληθυσμών στην Ανατολική Θράκη, κυρίως των κατακτητών Τούρκων, δυσκόλευσαν της συνθήκες ζωής των ντόπιων με αποτέλεσμα τον ξενιτεμό και την προσφυγιά.

«Καράβια που πάνε κι έρχονται» αποτελούν προσφιλέστατο θέμα στους στίχους των τραγουδιών, εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο τη νοσταλγία και τον πόνο για τον ξενιτεμό. Η μουσική της Ανατολικής Θράκης, μελωδική και πρόσχαρη είνβαι ιδιαίτερα επηρεασμένη από την πλούσια ,κοσμική και ψαλτική, μουσική ζωή της Πόλης και συγγενεύει με αυτή της Μικράς Ασίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Χοροί της περιοχής, οι πιο διαδεδομένοι είναι ο Συρτός συγκαθιστός, ο Συληβριανός και πολίτικος συρτός, ο ζωναράδικος, ο χασάπικος πολίτικος αργός και γρήγορος ή Μακελάρικος και τα σκόρπια αντικριστά (καρσιλαμάς, απτάλικος, ζειμπέκικος,)

Συρτός συγκαθιστός
Είναι από τους πιο αγαπητούς και χορεύεται σε όλεδς τις εορταστικές και λατρευτικές εκδηλώσεις (γάμους-πανηγύρια-γλέντια) χορεύεται τόσο κυκλικά όσο και αντικρυστά με ελεύθερες κινήσεις. Οφείλει το όνομα του στο ότι το βήμα του χορευτή ημικάθεται μια στο δεξί και μια στο αριστερό πόδι.

Χασάπικος πολιτικος ή μακελαρικος
Αποτελείται από το αργό (βαρύ χασάπικο) και το γρήγορο μέρος(χασαπιά). Συνηθίζονταν να χορεύεται από τη συντεχνία Μακελάρηδων(χασάπηδων) γι’αυτό και ονομάζεται έτσι,θεωρείται δε πολεμικός χορός.

Αντικρυστός ή καρσιλαμάς
Ετυμολογικά προέρχεται από το καρσί που σημαίνει αντίκρυ, απέναντι. Απο τους πιο γνωστούς ζευγαρωτούς χορούς. Συνήθως οι γυναίκες κρατούν μαντήλι και χορεύουν με ξεχωριστές φιγούρες και κινήσεις που τις διακρίνει χάρη και ομορφιά.

Συλιβριανός συρτός
Θεωρείται ο επίσημος χορός της νύφης στο γλέντι του γάμου.

2. Προσφυγικοί χοροί Ανατολικής Θράκης (Χρυσοχωραφων Σερρών)
Στην περιοχή των σαράντα Εκκλησιών συναντάμε το χωριό Καρά Χαλήλ, ένα αμιγώς Ελληνικό χωριό οι κάτοικοι του οποίου με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 εγκαθίστανται κυρίως στο χωριό Χρυσοχώραφα του Νομού Σερρών αλλά και στην Ορεστιάδα, το Ευγενικό και το Θούριο του νομού Έβρου και στην Καλλίστη της Ροδόπης.

Οι Θρακιώτες αυτοί πρόσφυγες ήταν Γκαγκαούζοι, κυρίως Τουρκόφωνοι, γι αυτό και τα τραγούδια τουςκαι οι περισσότερες ονομασίες των χωρών τους είναι στα Τούρκικα. Οι χοροί αυτοί με κυρίαρχο όργανο τη γκάιντα είναι κυκλικοί, μικτοί, με τους άντρες να προηγούνται Και τις γυναίκες να ακολουθούν. Έχουν τα χαρακτηριστικά των Θρακιώτικων χορών σε ρυθμό,και κίνηση και σχεδόν όλοι τους είναι γρήγοροι. Πρόκειται για τους χορούς : Γαλαζοφορεμένη, Μενεξές, Καλλίνου, Ταλί Χαβασί, Ντελή Χαβασί, Τριπ-πιτ Χαβασί και Πιρπιρικόντα.

3. Δυτική Θράκη
Πρόκειται για χορούς που χορεύονται κυρίως από την περιοχή του Τριγώνου και τα χωριά των Μάρηδων, όπου συναντούμε τους πιο ενδιαφέροντες και δυναμικούς πληθυσμούς από μουσικοχορευτική άποψη. Στα βόρεια του νομού Έβρου, ανάμεσα στους ποταμούς Έβρο και Αρδα σχηματίζεται ένα φυσικό τρίγωνο που περιλαμβάνει 17 χωριά (Δίκαια-Πετρωτά-Πεντάλοφος-Ορμένιο,Κόμαρα κ.α). Τα τραγούδια των χωριών αυτών διαφέρουν από εκείνα της Ανατολικής Θράκης όχι μόνο σε ότι αφορά τη μελωδία, αλλά και τους ρυθμούς και τους χορούς που τα συνοδεύουν. Μελωδικά παρουσιάζουν ένα ξεχωριστό τοπικό ιδιωματισμό.

Από την άλλη στα χωριά των Μάρηδων(Ασβεστάδες-Μεταξάδες-Καρωτή) της επαρχίας Διδυμοτείχου τα τραγούδια και οι χοροί συνέονται άμεσα με την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Κατ εξοχήν χαρακτηριστικός χορός είναι ο Ζωναράδικος, ιδιαίτερα αγαπητός που παρέχει τη δυνατότητα στους πρωτοχορευτές να δείξουν τις χορευτικές τους ικανότητες. Γενικά η μουσική της Δυτικής Θράκης, παρουσιάζει μια εσωτερική πολυμορφία,ανάλογα με τα μέρη που συνορεύει και τους διαφορετικούς προσφυγικούς πληθυσμούς που εγκαταστάθηκαν μετά το 1922, κοντά σ αυτούς που προυπήρχαν.

Χοροί της Δυτικής Θράκης είναι : Ο ξέσυρτος, ο συρτός συγκαθιστός, το νταχτίλι, η χασαπιά, ο συρτός, ο ζωναράδικος, το γαιτάνι ή κουσευτός, ο κουλουριαστός, η ντρίστα, ο ταπεινός, η μπαιντούσκα, η σούστα ή σιχτοιρ χαβασί, το δεντρίτσι, ο μαντηλάτος, η γκίκνα, ο κουτσός, η σουφλιοτούδα, ο παπίσιος, Σουφλίου κι ο χορός της παλαίστρας.

Κουσευτος ή γαϊτάνι
Γρήγορος χορός των Ασβεστάδων, τρεχάτος, απ όπου πήρε το όνομα του (κουσεύω=τρέχω)

Ξεσυρτος
Χορεύεται με πλήθος μελωδιών που συνοδεύονται από τραγούδι και γενικά καλύπτουν σημαντικό μέρος στις εκδηλώσεις Πανηγυριών, γάμων και γλεντιών.

Σούστα
Χορός της περιοχής Διδυμοτείχου που πήρε το όνομά του από το σουστάρισμα – λύγισμα των ποδιών κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των βημάτων. Είναι μικτός χορός που σε πολλές περιπτώσεις χορεύεται σα συνέχεια του χορού Ξέσυρτου. Συναντιέται κα με την ονομασία Σιχτίρ Χαβασί ( τελευταίος σκοπός ) μια και παίζεται στο τελείωμα των γλεντιών.

Σουφλιοτουδα
Γυναικείος κυκλικός χορός που χορεύεται σε όλη τη Θράκη, κυρίως όμως στο Σουφλί.όπου οφείλει και το όνομά του.Ευχάριστος χαρούμενος με τα χέρια σταυρωτά. Όταν συνοδεύεται κι από χτυπήματα των ποδιών σε ορισμένα χωριά του Εβρου λέγεται και Ταχτί.

Ζωναράδικος
Μικτός κυκλικός χορός που χορεύεται σε όλες τις περιοχές της Θράκης με διαφορετικούς τρόπους κατά περιοχή. Η λαβή των χεριών γίνεται κύρια από τα ζωνάρια, όπου οφείλεται και το όνομά του χορού, με τους άντρες στην αρχή και τις γυναίκες να ακολουθούν, ενώ φροντίζουν παράλληλα ο τελευταίος άντρας να έχει συγγενική σχέση με την πρώτη γυναίκα που πιάνεται

Ταπεινός
Χορός του γάμου απλός κι αργός. Χορεύεται μετά τα στέφανα από τη νύφη με σεμνότητα και χάρη, είτε στα έξη βήματα Με το τραγούδι « Αραδιαστείτε στο χουρό» είτε στα δέκα βήματα με το τραγούδι «Αρμένου γιός»

Γικνα
Γαμήλιος χορός κι αυτός από την Καρωτη του Έβρου. Κνά είναι η πορτοκαλί μπογιά που χρησιμοποιούν οι γυναίκες για να βάψουν τα νύχια τους. Στην Ανατολική Θράκη η μπογιά αυτή λέγεται «κινά» και σαν πρώτη ύλη χρησιμοποιείται το ορυκτό κιννάβαρις. Υπάρχει λοιπόν η συνήθεια την παραμονή του γάμου τα ελεύθερα κορίτσια να βάψουν τα δάχτυλα και τα μαλλιά τους και μετά από τη βαφή να χορεύουν το χορό Γίκνα.

Ο πρωτοχορευτής κρατάει στα χέρια τουένα πήλινο πιάτο με τρία κεριά αναμμένα. Πρώτα ρίχνει ο ίδιοςς χρήματα και στη συνέχεια περιφέρεται στους παριστάμενους, οι οποίοι πρέπει να ρίξουν κι εκείνοι χρήματα για να «ασημώσουν» τη νύφη όπως λένε. Θεωρείται καλύτερος χορευτής εκείνος που κατόρθωνε να χορέψει κάνοντας όλο αυτό το γύρο χωρίς να σβήσουν τα κεριά. Γι αυτό το χορό ο Ιωάννης Γουρίδης γράφει «Το Σάββατο του γάμου όταν σκοτείνιαζε χόρευαν τη Γίκνα. Τη Γίκνα την έβαζαν μέσα σε μια κούπα. Στην κούπα αυτή έβαζαν και κουλούρα πάνω στγην οποία στερέωναν τρία άσπρα κεριά αναμμένα. Τη γίκνα τη χόρευε πρώτη η νύφη, ενώ στο σπίτι του γαμπρού ο γαμπρός. Μετά όποιος ήθελε να χορέψει έβαζε μέσα στην κούπα χρήματα και την έπαιρνε και χόρευε.»

Λαισιος
Εύθυμος και πρωτότυπος μικτός και μιμητικός χορός του κυνηγιού με το λαγό, που χορεύεται συνήθως την περίοδο της Αποκριάς. Ήρθε στη Θράκη από Μικρασιάτες πρόσφυγες και άρεσε τόσο στους Θρακιώτες ώστε αφομοιώθηκε κι έγινε ένας από τους πιο δημοφιλείς χορούς τους. Η ονομασία του οφείλεται στον τρόπο που χορεύεται. Αναφέρεται κι ως Καραμαλίδικξος λόγω καταγωγής μια κι έτσι αποκαλούσαν τους Τουρκόφωνους ΄Ελληνες από τη Μικρά Ασία, αλλά κι ως κουτσός από το σύλ του χορού.

Χορός της Παλαιστρας
Στο τέλος όλων των εορταστικών εκδηλώσεων, κυρίως στην περιοχή της Ορεστιάδας, γινότανε ο λεγόμενος χορός: τη Παλαίστρας. Δύο άντρες πάλευαν μπροστά στο πλήθος που παρακολουθούσε με τη συνοδεία λαικών οργάνων. Οσο η πάλη προχωρούσε τόσο δυνάμωνε η μουσική και με το κορύφωμα της μουσικής ξεχώριζε κι ο νικητής της πάλης.

Αργότερα μπήκαν στην παλαίστρα και οι γυναίκες κυρίως κατά τη διάρκεια των γλεντιών του γάμου. Συγκεκριμένα συμμετείχαν στο χορό της παλαίστρας δύο γυναίκες, μία από κάθε σόι (γαμπρού και νύφης) κι όποια επικρατούσε τελικά ήταν ενδεικτικό σημάδι για το ποιος θα επικρατούσε στο σπίτι των νεόνυμφων, ο άντρας ή η γυναίκα.

4. Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη)
Η Ανατολική Ρωμυλία είναι το νοτιοανατολικό τμήμα της Βουλγαρίας που μέχρι το 1361 ανήκε στη Θράκη. Εκείνη τη χρονιά η Θράκη καταλείφθηκε από τους Τούρκους και με την επέμβαση των τότε ισχυρών της γής, που παραβίασαν κάθε ανθρώπινο δίκαιο, η Ελληνικότατη Βόρεια Θράκη αποσπάσθηκε από την Ελλάδα. Κι εγινε αυτόνομη ηγεμονία. Το 1886 με την υποστήριξη της Ρωσίας προσαρτήθηκε στη Βουλγαρία.

Άρχισε λοιπόν ο εξοντωτικός αγώνας των Βουλγάρων ενάντια στους Έλληνες της περιοχής αυτής με σκοπό να μεταβάλλουν το εθνολογικό τους χαρακτήρα, την εθνική τους συνείδηση. Η αθάνατη όμως Ελληνική ψυχή κα το αθάνατο Ελληνικό πνεύμα όχι μόνο δεν κάμφθηκαν, αλλά απεναντίας άρχισαν τον αγώνα τγων πνευματικών κατακτήσεων. Ετσι βλέπουμε να ιδρύονται στη Φιλιππούπολη τα «ΖΑΡΙΦΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ» με ανώτερο παρθεναγωγείο, και νηπιαγωγείο για τη μόρφωση και την πνευματική καλλιέργεια των Ελληνοπαίδων. Οι ίδιοι οι Βούλγαροι αναγνώρισαν την πρόοδο και την υπεροχή των Ελλήνων στο εμπόριο,στις τέχνες και την πνευματική καλλιέργεια.

Οι Ελληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας διατήρησαν έτσι όλες τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προγόνων τους,ις παραδοσιακές τους ρίζες, όπως τα ήθη και τα έθιμα,τους χορούς και τα τραγούδια. Ένα από τα μεγάλα κέντρα της Ανατολικής Ρωμυλίας υπήρξε η επαρχία Καβακλί με κυριότερα χωριά τις Καριές, το Σιναπλί, το Μικρό και Μεγάλο Μοναστήρι, το Μικρό και Μεγάλο Μπογιαλίκ, το Δράμαλη κ.α.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924 οι Βορειοθρακιώτες εγκαθίστανται στο νομό Λάρισας (Καρυές, Φιλιππούπολη) στο νομό Φθιώτιδος ( Νέο Μοναστήρι ) στα Κουφάλια της θεσσαλονίκης, τα Τρίκαλα Ημαθίας,το Αιγίνιο Πιερίας, την Πέλλα και τα περίχωρα της Κομοτηνής.

Ο μόνος θησαυρός που έφεραν μαζί τους ήταν οι χοροί και τα τραγούδια τους που χορεύουν και σήμερα στην Ελληνική γή όπου εγκαταστάθηκαν, με νοσταλγία πάντοτε για τη γή που είχαν ποτίσει με ιδρώτα κ αι αίμα και τώρα κατοικείται από ξένους. Αυτά τα λίγα για όσους αμφιβάλλουν για την Ελλην ικότητα των χορών της Ανατολικής Ρωμυλίας = Βορειας Θράκης.

Οι χοροί της είναι πολύ ζωηροί και με γρήγορη ρυθμική κίνηση. Είναι θεματικοί, διαθέτουν ζωνάνια,πολυπλοκότητα κινήσεων και ο ρυθμός τους είναι δυναμικός και έντονος. Μιλάμε για τους χορούς : Μπογδάνο, Μηλίσω, Ζέρβο, Ποδαράκι, στις τρείς, στα ένα, Τρούρω, Τσέστος, Κατσιβέλικος, Συγκαθιστγός ή Μαντηλάτος, Καστρινός κ.α.

Συγκαθιστός ή μαντηλάτος
Χορός της περιοχής Καβακλί Ανατολικής Ρωμυλίας και είναι κυρίως χορός του γάμου. Χορεύεται ελευθερα στο δρόμο όταν γίνονται οι διάφορες μετακινήσεις από το σπιτι του κουμπάρου στα σπίτια της νύφης και του γαμπρού. Χορεύεται ζευγαρωτά είτε ανάμεσα σε γυναίκες είτε σε αντρες, είτε μικτά. Στη Θράκη γενικά χυναντιέται και με το όνομα Μαντηλάτος,επειδή οι χορευτές κρατούν μαντήλια,προφανώς δώρα που προσφέρει η νύφη στους καλεσμένους του γάμου.

Καστρινός
Χορεύεται από πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας της περιοχής Καβακλί με το όνομα Καστρινός ή Αδριανοπολίτικος, επειδή η Αδριανούπολη λεγότανε Κάστρο. Στο Μοναστήρι λέγεται Κουκωνίτικος, επειδή ήταν ήρεμος, ήσυχος χορός και ταίριαζε περισσότερο στη γυναικεία ιδιοσυγκρασία.

Ποδαράκι
Κυκλικός χορός προσφύγων Ανατολικορωμυλιωτών που συναντάται και με τις ονομασίες Καριώτικος λόγω καταγωγής.

Στις τρεις
Μικτός κυκλικός χορός Καβακλιωτ’ων προσφύγων που συνήθως αποτελεί συνέχεια του χορού Στο Ένα.

Μπαϊντούσκα
Από τους δημοφιλέστερους χορούς της Θράκης. Χορεύεται τόσο από Καβακλιώτες πρόσφυγες όσο και από Ανατολικοθρακιώτες με διαφορές τόσο στα βήματα όσο και στις κιν΄λησεις των χεριών. Κατά μία εκδοχή η ονομασία του χορού οφείλεται στη σύνθετη λέξη «Μπάι και Ντούσκο» που σημαίνει αριστερά και ίσια, ενώ άλλη εκδοχή στην τουρκική λέξη «Παιτάκ» που σημαίνει άνθρωπος που κουτσαίνει, γι αυτό ο χορός εκφωνείται πολλές φορές και σαν Κουτσός.

Τρουρω
Ανατολικορουμελιώτικος χορός που χορευόταν τόσο στο Καβακλί όσο και στις περιοχές Αγαθούπολης και Σωζόπολης της Βόρειας θράκης. Απαιτεί ιδιαίτερη επιδεξιότητα και τέχνη,οι κινήσεις του γίνονται όλες τριγύρω από όπου προέρχεται και η ονομασία του και πολλές φορές ο κύκλος του χορού κλείνει τελείως με λαβή του πρώτου με τον τελευταίο χορευτή.

Μπογδανος
Πασχαλιάτικος μικτός χορός με αργό και γρήγορο ρυθμό, λέγεται και χορός του δρόμου και το όνομά του προέρχεται από το βουνό Μπογδάνο της Ανατολικής Ρωμυλίας.

Τσέστος
Λέγεται και Ορθός και Ντούζικος, είναι ο Ζωναράδικος των προσφύγων του Καβακλί και Μοναστήρι και χορεύεται με τους άντρες μπροστά, πιασμένους από τα ζωνάρια η απ’ τα ζνάρια, και τις γυναίκες να ακολουθούν με λαβή από τις παλάμες και σπασμένους τους αγκώνες. Μόλις η μελωδία γίνει γρήγορη το λόγο έχουν οι άντρες με γρήγορες, εντυπωσιακές, ζωηρές και συντονισμένες κινήσεις προσφέροντας έτσι θέαμα και ευχαρίστηση στους θεατές.

5. Περιοχή Μαύρης Θάλασσας
Μία από τις πολλές αλησμόνητες πατρίδες του Ελληνισμού είναι όπως προαναφέρθηκε η Ανατολική Ρωμυλία = Βόρεια θράκη το ν΄τιο τμήμα της σημερινής Βουλγαρίας και το βόρειο της ενιαίας Θρακικής χώρας. Απλώνεται πάνω από τον Αίμο ως τη Ροδόπη κι από το όρος Ορβ υλος ως τον Εύξεινο Πόντο. Στις ακτές του Εύξεινου Πόντου ( της Μαύρης Θάλασσας ) αναπτύχθηκε πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση με κυριότερα κένυτρα τη Μεσήμβρια, τη Μπάνα, την Αγχίαλο και τον Αγιο Βλάσιο.

Ιδιαίτερα εύθυμοι και ζωηροί οι χοροί και τα τραγούδια, συνδέονταν αναπόσπαστα με την εθιμική ζωήν των κατοίκων της συγκεκριμένης περιοχής. Ετσι από τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά που συναντάμε σε αρκετούς χορούς είναι το τραπάνισμα (χτυπήματα των παδιών στο έδαφος) για το οποίο οι γεροντότεροι με υπερηφάνεια ανέφεραν πως όταν χόρευαν στην πλατεία, σείονταν ο τόπος. Οι Μαυροθαλασσίτικοι σκοποί και χοροί είναι: ο Χεριάτικος Τραπανιστός, ο Σφαρλής, η Γιάρισκα, ο Κυνηγητός ή Σαντανίσιος, ο Τρεμουλιαστός, ο Ζερβός, ο Ζωναράδικος Τραπανιστός, ο Κλλινίτικος και το Φλουρί.

Σφαρλης
Χορεύεται από πρόσφυγες που προέρχονται από το χωριό Μπάνα της Μαύρης Θάλασσας. Σήμερα συναντιέται κυρίςως στο Κίτρος της Πιερίας και χορεύεται σε πανηγύρια, γάμους και γλέντια.

Ισια παν καλλινιτικος
(Καλλίνες είναι οι φίλοι της νύφης) Η Δώρα Στράτου μετά την έρευνα της αναφέρει σχετικά «Σημειώνω το χορό Καλλινίτικο με υπόκρουση γκάιντας και τενεκέ. Ειναι χορός του γάμου και χορεύεται όταν πηγαίνουν τη νύφη στην εκκλησία.Είναι μικτός χορεύουν τρεις-τρεις, σταυρωτά τα χέρια, ένας άντρας – δύο γυναίκες ή δύο άντρες με μια γυναίκα. Όπως κρατιούνται σταυρωτά τα χέρια διπλώνονται και ξεδιπλώνονται χωρίς να χωριστεί καθόλου το τρίο αυτό των χορευτών. Σε οργανωμένες ομάδες χορευτικές όλες οι τριάδες ακολουθούν την ίδια συγκεκριμένη σειρά χορευτικών ελιγμών και κινήσεων.

Χεριατικος τραπανιστος
Κοφτός συρτός που χορφεύεται από άντρες μπροστά και τις γυναίκες πίσω. Στα γυρίσματα της μουσικής οι άντρες κάνουν τα λεγόμενα τραπανίσματα, που είναι γρήγορα και συντονισμένα χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος.

Φλουρι
Γυναικείος χορός από τη Μεσήμβρια και συγγενής μ ε το Ποδαράκι της Ανατολικής Ρωμυλίας.

Ζερβός
Όπως φαίνεται κι από τγην ονομασία πρόκειται για χορό που κινείται προς τα ζερβά, δηλαδή αριστερά. Είναι μικτός, γρήγορος, με μικρά συχνά πατήματα και αναπηδήσεις και συγγενεύει με τους χορούς Τρούρω και στις Τρείς ης Ανατολικής Ρωμυλίας.

Επιμέλεια συγκέντρωσης και καταγραφής στοιχείων: Νάσος Μτλωνάς
Καθηγητής Σωματικής Αγωγής/ Χοροδιδάσκαλος του Πολιτιστικού Συλλόγου Νέας Καλλικράτειας Χαλκιδικής

Πηγή:

Σχόλια Χρηστών

x

Δείτε Επίσης

Οριστικό: Τέλος τα πανηγύρια μέχρι το τέλος Ιουλίου – “Για τον Αύγουστο βλέπουμε”

Τι αποφάσισαν οι λοιμωξιολόγοι - Η εισήγηση στην κυβέρνηση