Ο Κιόρογλου είναι χορευτικός σκοπός σε πεντάσημο ρυθμό (2+3), γνωστός στους αγροτικούς πληθυσμούς της Μ.Ασίας, που μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες το 1923 στα νησιά του Αιγαίου, τη Μακεδονία και όπου αλλού εγκαταστάθηκαν αυτοί.
Στην τουρκική γλώσσα σημαίνει «γιος του τυφλού» και αναφέρεται σ’έναν περιπλανώμενο ραψωδό, του οποίου η φήμη είχε διαδοθεί σε όλη τη Μ.Ασία. Επίσης, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ο «Κιόρογλου» (από τον οποίο και το ομώνυμο τραγούδι) ήταν ένας ληστής πολύ αγαπητός στα φτωχά λαϊκά στρώματα, γιατί λήστευε τους πλούσιους και βοηθούσε τους φτωχούς.
Ο χορός «Κιόρογλου» (μαζί με το «Ατ χαβασί» που σημαίνει στην τουρκική γλώσσα «σκοπός του αλόγου») είναι χαρακτηριστικοί 5σημοι οργανικοί σκοποί που παίζονταν προπολεμικά στο πανηγύρι του Αγ.Χαραλάμπους στην Αγ.Παρασκευή της Λέσβου και γνώρισε διάφορες στιχουργικές και γλωσσικές εκδοχές. Από την έρευνα του Ν.Διονυσόπουλου μαθαίνουμε ότι τόσο ο «Κιόρογλου» όσο και το «Ατ χαβασί» πιθανότατα πρωτοπαίχτηκαν στην Λέσβο από τη μουσική κομπανία του Μαγιάφογλου, πρόσφυγα από το Αϊβαλί της Μ.Ασίας, υπάρχουν δε προφορικές μαρτυρίες ότι προπολεμικά ο σκοπός του Κιόρογλου είχε χορευτεί αντικριστά από δύο άντρες με μαχαίρια.
Στην ελληνική δισκογραφία πρωτοπαρουσιάζεται μάλλον το 1931-1932 με τη Ρόζα Εσκενάζυ στο δίσκο «το σαλβάρι του Κιόρογλου», Odeon 1653, σε στίχους και μουσική Σταύρου Παντελίδη, του επονομαζόμενου Σμυρνιού, ενώ μια παραλλαγή με την Πέρσα Πασινιού (γ.1936) έχει καταγραφεί το 1994 στο cd με τον τίτλο «ΛΕΣΒΟΣ ΑΙΟΛΙΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ» (Διπλό cd Α Π.Ε.Κ 9) σε επιμέλεια του Νίκου Διονυσόπουλου. Ο Γιώργος Κωνστάντζος παρουσιάζει τον Κιόρογλου με τον τίτλο «Σαν φορούσα το σαλβάρι», σε ρυθμό όμως 4/4, στις παρτιτούρες στα «Τραγούδια της Σμύρνης», ενώ από μαρτυρίες φαίνεται ότι ο σκοπός τραγουδιόταν και με τούρκικα λόγια.
Μαρτυρίες για το χορό αυτό
Η περίπτωση του Κώστα Τενεδιού στη Νάουσα: Όπως είναι γνωστό η Νάουσα αποτέλεσε τόπο εγκατάστασης αρκετών προσφύγων, λόγω της άνθισης των εργοστασίων υφαντουργίας, νηματουργίας και σχοινοποίας, η οποία θα τους εξασφάλιζε εργασία και κατα συνέπεια την επιβίωσή τους. Οι πρόσφυγες αυτοί έφεραν μαζί με τις λιγοστές αποσκευές τους, τα τραγούδια, τη μουσική και τους χορούς τους, αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής τους ζωής.
Ο Κώστας Τενεδιός ήρθε με την οικογένειά του ως πρόσφυγας από το Αϊβαλί της Μ.Ασίας το 1923 σε ηλικία 20 χρονών. Χόρευε το χορό «Κιόρογλου» είτε μόνος του με τα μαχαίρια, είτε αντικριστά με την αδερφή του Καλλιόπη, γεγονός που υποδεικνύει και τις δύο αυτές αποδόσεις του χορού.
Στη φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, απεικονίζεται να χορεύει το χορό αυτό στο σημείο που τώρα είναι η κεντρική πλατεία της Νάουσας. Σε αυτό το χώρο, το 1949, ο Δήμος Νάουσας είχε κατασκευάσει παράγκες που είχε παραχωρήσει στους πυροπαθείς κι εκεί ο Κ.Τενεδιός διατηρούσε ένα μικρό ταβερνάκι και δύο μηχανές για να βγάζει γκαζόζες. Διακρίνονται επίσης οι Ναουσαίοι Γιωρ.Καλαϊτζής, Δημ.Χαμουριάδης, Τέλης Μπιλιούρης, Νικ.Ταβουλάρης, Μήτσος Μαύρος, Θαν.Κατραντζής.
Η περίπτωση του Σόλωνα Λέκκα, τραγουδιστή από την Πηγή Λέσβου, ο οποίος αναφέρει: «Παλιά γλεντούσαν ο κόσμος. Και οι γέροι ακόμα γλεντούσαν. Άμα σηκωνόταν ο γέρος να χορέψει, προτιμούσε το βαρύ σκοπό. Δύο χόρευαν στο συρτό, δύο τον καρσιλαμά, δύο στο ζεϊμπέκικο, μπορεί και μοναχός κάποιος, αλλά συνήθως σηκώνονταν και χόρευαν δύο. Οι παλιοί που χόρευαν σκοπούς με τα μαχαίρια, τα χτυπούσαν πάνω στο σκοπό, όχι με τα σχέδια που θα κάνεις. Ο «Κιόρογλους» είναι ένας χορός που οι παλιοί τον λέγανε «Πεχλιβάνης» που θα πει παλικαράς, γι’αυτό και τον χόρευαν με τα μαχαίρια, όχι σαν τώρα πάνω στ’άλογα .. »
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
- Βασ.Πετρόχειλος, Σταύρος Παντελίδης (1891-1956), Ένας Σμυρνιός συνθέτης του ρεμπέτικου, Εκδόσεις «Τρόπος Ζωής», Αθήνα 2007
- Γιωρ.Κωνστάντζος: Τα τραγούδια της Σμύρνης, Τ.1Β, Τα λαϊκά, εκδόσεις FAGOTTO
- Νάουσα 19ος-20ος αι, Νάουσα 1999 έκδοση της Πολιτιστικής Εταιρείας Νάουσας «Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος»
- Ένθετο του cd «ΛΕΣΒΟΣ ΑΙΟΛΙΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ» (Διπλό cd Α Π.Ε.Κ 9)
- Συλλογή-επιμέλεια Νίκος Διονυσόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Πηγές: Θωμάς Τενεδιος και Σπύρος Μπιλιούρης
Παραπομπές σε σχετικές ιστοσελίδες
Οι πληροφορίες, οι βιβλιογραφικές και λοιπές παραπομπές καθώς και το φωτογραφικό υλικό στο οποίο βασίστηκε το ανώτερω άρθρο, αποτελούν προϊόν έρευνας του κ.Χρήστου Ζάλιου, καθηγητή Φυσικής Αγωγής, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση. Περιοδικό «Χορεύω», Τεύχος 10, Οκτώβριος-Νοέμβριος 2009
Ευχαριστούμε τους υπεύθυνους του περιοδικού “Χορεύω” για την άδεια αναδημοσίευσης του άρθρου. Για να μάθετε πώς θα προμηθευτείτε τα τεύχη του περιοδικού, πατήστε ΕΔΩ
Καταχώρηση Συλλόγου
Τόποι και Τρόποι Πολιτιστικοί Σύλλογοι, Ελληνική Παράδοση, Ήθη και Έθιμα από όλη την Ελλάδα, Ελληνική Πολιτιστική Παράδοση.
