Αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο Μεγανήσι : Η ιστορία συναντά τον σύγχρονο πολιτισμό

*Της Μυρσίνης Τσίγκου – Δημοσιογράφος

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση με τίτλο: «Οι νέες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στο αρχιπέλαγος του Μεγανησίου και οι προοπτικές ανάδειξής τους», που έλαβε χώρα στο Κέντρο Πολιτισμού του Μεγανησίου. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγάλη και η αίθουσα γέμισε με κόσμο που έσπευσε να ενημερωθεί για τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις που ήρθαν στο φως και που μπορούν να αναπτύξουν το Μεγανήσι πολιτισμικά αλλά και τουριστικά.

ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Κάνοντας ένα σύντομο πρόλογο, ο Δήμαρχος Μεγανησίου κ. Στάθης Ζαβιτσάνος, καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους στην σπουδαία αυτή συνάντηση πολιτισμού και μίλησε για την συμβολή της κουλτούρας και της παιδείας στην ανάπτυξη των κοινωνιών. “Οι επενδύσεις στον πολιτισμό είναι οι πιο σημαντικές. Πολλές φορές είναι επενδύσεις που δεν αξιολογούνται όπως θα έπρεπε, κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι σε βάθος χρόνου είναι οι πιο ουσιαστικές.”, τόνισε. Όπως είπε, ο Δήμος Μεγανησίου επένδυσε προς την κατεύθυνση αυτή και δήλωσε πως θα ήταν το ίδιο σημαντικό για εκείνον να πραγματοποιηθεί η αρχαιολογική έρευνα, ανεξάρτητα αν “θα έφτανε τελικά στην Ιθάκη”.

Μιλώντας για την σκληρή και δύσκολη δουλειά που έγινε από μέρους των αρχαιολόγων και των ομάδων τους, είπε πως ένα θεσμικό πλαίσιο μπορεί να είναι το καλύτερο, αλλά να γίνει το χειρότερο αν ο παράγοντας άνθρωπος δεν το υποστηρίξει και το αντίθετο. “Με αυτό θέλω να επισημάνω το εξής: σε αυτή την προσπάθεια, που έγινε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο με πολλά προβλήματα, φτάσαμε σε αποτελέσματα επειδή υπήρχαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι. Ήταν πολύ συγκινητικό να βλέπεις επιστήμονες να ανεβαίνουν χαράματα στο αγροτικό, μέσα στο κρύο και τη βροχή. Ήταν πολύ συγκινητικό μεταπτυχιακοί φοιτητές να δουλεύουν 18 ώρες την ημέρα. Ήταν πολύ συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους να παθαίνουν αφυδάτωση. Δεν θα φτάναμε ως εδώ αν η κ. Νένα Γαλανίδου και η κ. Ολυμπία Βικάτου δεν ξεπερνούσαν όλη τη γραφειοκρατία και τα εμπόδια που συναντάμε στη χώρα μας. Γι αυτό, πάνω από όλα, μας έμεινε το πάθος με το οποίο δούλεψαν.”, είπε ο κ. Ζαβιτσάνος, αναφερόμενος στις δύο ομιλήτριες, ενώ δεν παρέλειψε να εκφράσει τη λύπη του για πικρόχολα και απαξιωτικά σχόλια που ακούστηκαν κατά καιρούς για αυτή την προσπάθεια.

“Να ξεμπλοκάρουμε την γραφειοκρατία”

Παρόλα αυτά, τόνισε πως η προσπάθεια αυτή δεν τελειώνει εδώ. Όπως είπε, παραμένουν στόχοι της δημοτικής αρχής και όλης της μεγανησιώτικης κοινωνίας. “Πρώτος στόχος είναι να ολοκληρώσουμε και να καταφέρουμε να ξεμπλοκάρουμε την γραφειοκρατία για την έρευνα στο παλιό μοναστήρι του Αη-Γιαννιού, που σηματοδοτεί την νεότερη ιστορία του νησιού. Δεύτερον, να ολοκληρώσουμε την υποθαλάσσια έρευνα για το Μεγανήσι, να ανακαλύψουμε τον θαλάσσιο χώρο μας, τα υπόγεια σπήλαια, που κι αυτά εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.”, εξήγησε και ενημέρωσε πως στόχο αποτελεί και η δημιουργία λαογραφικού μουσείου και αρχαιολογικού – ιστορικού μουσείου, όπως επίσης κι ένα ένα δίκτυο που θα αναδεικνύει με μονοπάτια όλες τις περιοχές.

“Αυτό που κάνουμε στο Μεγανήσι δεν είναι ξεκομμένο από την ευρύτερη περιφέρεια, από τη Λευκάδα, ακόμα κι από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Δεν είμαστε ένας μεμονωμένος χώρος, άρα θεωρώ ότι αυτή την προσπάθεια πρέπει να την αγκαλιάσει όλη η Λευκάδα, επειδή ο τουρισμός ταυτίζεται με τον πολιτισμό, είναι το στίγμα, η ιδιαιτερότητά μας. Ο πολιτισμός είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα για την ανάπτυξή μας, γιαυτό πρέπει να τον εντάξουμε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.”, τόνισε ο Δήμαρχος Μεγανησίου κ. Ζαβιτσάνος, δίνοντας το λόγο στις ομιλήτριες.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Πρώτη μίλησε η κ. Νένα Γαλανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Προϊστορικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, η οποία απευθύνθηκε στο κοινό λέγοντας χαρακτηριστικά: “Επιτρέψτε μας να οραματιστούμε μαζί μια άλλη Ελλάδα από αυτή που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Μια άλλη Ελλάδα, της οποίας η οικονομία στηρίζεται σε αυτά ακριβώς τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει ο τόπος μας. Αν έστω και τώρα επενδύσουμε σε αυτά, μπορούμε να οραματιστούμε ένα διαφορετικό μέλλον για τα παιδιά μας. Σε αυτό πρέπει να δουλέψουν όλοι.”

Στη συνέχεια, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στο πώς φτάσαμε μέχρι εδώ, είπε πως το 2010 ξεκίνησε μια διετή επιφανειακή έρευνα με αντικείμενο την παρουσίαση των ανθρώπινων κοινοτήτων στο νησιωτικό σύμπλεγμα, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα καθώς και τη σχέση τους με τις μεγάλες στεριές της Αιτ/νιας και της Λευκάδας. Η έρευνα, όπως είπε, έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα και στηρίζεται σε δύο ερευνητικούς πυλώνες: τον αμιγώς αρχαιολογικό, που εστιάζει στον εντοπισμό και ερμηνεία των υλικών καταλοίπων του παρελθόντος και τον ιστορικό και ανθρωπολογικό, που εστιάζει στην ιστορία του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου.

Στην έρευνα πήραν μέρος πολλοί επιστήμονες, διδάκτορες, μηχανικοί, υποψήφιοι διδάκτορες, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές.

“Επιλέξαμε την περιοχή λόγω των ήδη γνωστών πλούσιων αρχαιολογικών ευρημάτων της Λευκάδας, για να διερευνήσουμε την ανθρώπινη παρουσία διαχρονικά, αλλά και για να εκπαιδεύσουμε τους φοιτητές αρχαιολογίας στις μεθόδους της έρευνας πεδίου. Η μεθοδολογία στηριζόταν κι αυτή σε δύο πυλώνες: την εντατική αρχαιολογική έρευνα και ανασκαφή αλλά και την γεωλογική έρευνα. Για εμάς είχε μεγάλη σημασία στην έρευνα αυτή η καταγραφή της γεωγραφικής προέλευσης των ευρημάτων.”, εξήγησε η κ. Γαλανίδου και πρόσθεσε: “Περιηγηθήκαμε σε ανέπαφα τοπία και για να φτάσουμε σε αυτά διασχίσαμε θαλάσσια τοπία που προστατεύονται από πρόγραμμα Natura 2000. Περπατήσαμε σε ερημονήσια όπου κατοικούσαν λιγοστές κατσίκες ή γλάροι που ενοχλήθηκαν από την παρουσία μας.”

ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Το ενδιαφέρον του κόσμου μεγάλωσε όταν ήρθε η ώρα να μάθει για τα σημαντικά ευρήματα αυτής της έρευνας. Όπως ενημέρωσε η κ. Γαλανίδου, έχουν περισυλλεγεί 20.000 κινητά ευρήματα, ενώ έχουν εντοπιστεί 30 αρχαιολογικές θέσεις και μνημεία. Όπως είπε, η αρχαιολογική σοδειά περιλαμβάνει άπειρα λίθινα εργαλεία και αποκρούσματα, πολλά κεραμικά θραύσματα, προϊστορικές θέσεις της εποχής του Λίθου αλλά και ευρήματα της Μέσης Παλαιολιθικής εποχής, που συνδέονται με τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, σε παράκτιες τοποθεσίες αλλά και στην ενδοχώρα. Βρέθηκαν, επίσης, μοναδικής σημασίας για το Ιόνιο πέλαγος ταφικά μνημεία.

“Πέρα από την αρχαιολογία προσεγγίσαμε διεπιστημονικά την ιστορία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Μελετήσαμε την γεωλογική ιστορία (εντοπισμός προέλευσης λίθινων πρώτων υλών, γεωμορφολογία, παλαιοντολογία), την κοινωνική ανθρωπολογία αλλά και την οικολογία και βιοποικιλότητα των νησιών.”, συνέχισε η ίδια, λέγοντας πως εκτός από τα προϊστορικά και άλλα ευρήματα, ανακαλύφθηκαν και καταγράφηκαν μνημεία αγροτικής ζωής, που παραμένουν ανέπαφα και μαρτυρούν μια παραδοσιακά αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων (δεξαμενές νερού, πηγάδια, αλώνια, ανεμόμυλους, μαντριά κ.α). Παρόλα αυτά, στην ουσία εξερευνήθηκαν μόνο οι κορυφές του νησιού, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού.

“Μπορεί το Μεγανήσι να αναδειχθεί ως πόλος τουρισμού, χερσαίου ή θαλάσσιου. Μπορεί κάποιος να επισκεφθεί την ιστορία του νησιού σας μέσα από το σκάφος του. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την έρευνα και μαζί με τη δημοτική αρχή, να σας δώσουμε στοιχεία που θα σχηματίσουν χερσαία και θαλάσσια μονοπάτια πολιτισμού.”, δήλωσε η κ. Γαλανίδου κλείνοντας.

ΟΙ ΤΥΜΒΟΙ

Το λόγο αμέσως μετά πήρε η κ. Ολυμπία Βικάτου, προϊστάμενη της ΛΣΤ’ Εφορίας Προϊστορικών Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) Μεσολογγίου, η οποία μίλησε αναλυτικότερα για τα ταφικά μνημεία που ανακαλύφθηκαν, τους τύμβους.

“Αντικρίζοντας τα ταφικά μνημεία, η εντύπωσή μου ήταν ότι υπήρχε μεγάλη ανάγκη άμεσης επέμβασης της εφορίας μας, δεδομένου ότι οι τύμβοι ήταν ήδη ανοιγμένοι.”, είπε, περιγράφοντας τις σημαντικές δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν. Παρά το μειωμένο προσωπικό, όμως, η έρευνα ξεκίνησε άμεσα στα μέσα του περασμένου Ιουλίου και επικεντρώθηκε στον καθαρισμό και την ανασκαφή των 7, γνωστών από την επιφανειακή έρευνα, ταφικών μνημείων. Κατά τη διάρκεια της έρευνας ανακαλύφθηκαν ακόμη 5 τύμβοι, κάνοντάς τους στο σύνολο 13.

Όπως εξήγησε η κ. Βικάτου, ο τύμβος γενικότερα είναι ένα θρησκευτικό μνημείο κυκλικού σχήματος με διάμετρο από 2,5 έως 30 μέτρα. Ο προβληματισμός της ομάδας ήταν εξαρχής μεγάλος για την χρονολόγηση των συγκεκριμένων τύμβων. “Πιστεύουμε, χωρίς να μπορούμε ακόμη να μιλήσουμε με ακρίβεια, ότι χρονολογούνται περίπου στη μινωική ή υστερομυνωική εποχή”, ενημέρωσε. Πάντως, σε όλους βρέθηκαν σκελετικά κατάλοιπα, άρα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την ταφική τους χρήση.

Οι διαστάσεις των τύμβων του Μεγανησίου κυμαίνονται από 5,2 έως 10 μέτρα και οι τάφοι βρίσκονται στο εσωτερικό τους. Ως κάλυμμα είχαν μεγάλες πλάκες, που δυστυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν μετακινηθεί από τους λαθρανασκαφείς και βρέθηκαν σπασμένες δίπλα στους τάφους.

Οι περισσότεροι τύμβοι, όπως είπε η κ. Βικάτου, εντοπίστηκαν σε σημεία κοντά στην κορυφογραμμή, ενώ τέσσερις βρίσκονται πάνω στην κορυφογραμμή, έχοντας οπτική επαφή τόσο μεταξύ τους, όσο και με τις δύο πλευρές του νησιού. Αυτοί έχουν και τις μεγαλύτερες διαστάσεις. Η διασπορά τους σε δύσβατα, μέχρι και σήμερα, σημεία, καταδεικνύει ίσως μια όχι και τόσο τυχαία επιλογή των θέσεων. “Οι τύμβοι αυτοί πρέπει να είχαν μεγάλο ύψος και με βάση την τοποθέτησή τους στα συγκεκριμένα σημεία, μας φέρνουν στο νου τους τάφους – φάρους, που ήταν ορατοί από μακριά και χρησιμοποιούνταν ως σημάδια για τους ναυτιλλομένους στη ρότα τους. Οι θέσεις τους θεωρούνταν ιερές, αφού σχετίζονταν με τη ταφή ενός θεού ή ενός ήρωα, ενώ στους κλασικούς χρόνους γίνονταν τόποι λατρείας.”, ανέφερε η ίδια, ελπίζοντας πως σε αγαστή συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, αυτά τα ταφικά μνημεία θα αναδειχθούν με τον καλύτερο τρόπο στο μέλλον.

“Θα ήθελα να σας παρακαλέσω να προστατεύσουμε όλοι μαζί αυτά τα μνημεία. Τα διατήρησε ο χρόνος ανέγγιχτα στο βάθος των αιώνων, ας τα διατηρήσουμε κι εμείς κι ας τα αγαπήσουμε.”, είπε τέλος η κ. Βικάτου, συγκινώντας τους παρευρισκόμενους. Η εκδήλωση, πάντως, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις σε όλους, κάνοντάς τους να καταλάβουν ότι η ανάδειξη και προστασία του πολιτισμού μας είναι εκείνα στα οποία θα πρέπει να στοχεύει μια κοινωνία. Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους εκείνους που εμπλέχθηκαν ώστε να έρθουν στο φως αυτές οι σπουδαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις και ευελπιστούμε ότι η έρευνα θα συνεχιστεί, ώστε να έρθουν στο φως ακόμη περισσότερα μνημεία της ιστορίας μας.

*το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Τα Νέα της Λευκάδας”(αρ. φύλλου 1.186)

 

Πηγή: nealefkadas.gr