Η πηλιορείτικη φορεσιά

Στο Πήλιο, τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, που ήταν και χρόνια μεγάλης ακμής για τούτον τον ευνομούμενο τόπο, όλα τα χωριά, μ’εξαίρεση το Τρίκερι, που είχε ιδιαίτερο νησιώτικο τύπο γυναικείας τουλάχιστον ντυμασιάς, είχαν σχεδόν ενιαίο τύπο τόσο αντρικής όσο και γυναικείας φορεσιάς.

Η αντρική φορεσιά του Πηλίου αποτελείται από την α) βράκα ή πανωβράκι, β) το γελέκι και το αντερί, γ) η τσιάκα και το γιακαλί, δ) καποτέλι (βαρύ χειμωνιάτικο συμπλήρωμα), τα υπόλοιπα συμπληρώματα της φορεσιάς είναι η φανέλα που ήταν πάντα άσπρη, μάλλινη, υφαμένη στους ντόπιους αργαλειούς, πάνω από την φανέλα και κάτω απ’ το γελέκι είναι το πουκάμισο (χρωματιστό ή ριγέ αλλά και άσπρο το οποίο είναι το γιορτινό και το πιο καθιερωμένο), ε) οι κάλτσες ήταν μακριές μάλλινες μαυρογάλαζες, στ) τα παπούτσια ήταν πάντα μαύρα, μονοκόμματα επάνω, χοντρά και με χαμηλό τακούνι, ζ) στο κεφάλι φοριόταν ο κούκος, το γνωστό αλλού σαν καλπάκ, που ήταν ένα είδος μικρού στρογγυλού φεσιού, καμωμένου από αστρακά μαύρο, διπλοφοδραρισμένο, η) και τελειώνοντας απαραίτητο συμπλήρωμα ήταν το ζναρ (ζωνάρι) μαύρο στενό το πολύ ως μισό μέτρο, μακρύ γύρω στα τρία μέτρα και κροσσάτο και έμπαινε πάνω από το γέλεκι.

Η γυναικεία φορεσιά του Πηλίου αποτελείται α) από το φουστάνι με τον «κορμά», το φουστάνι αποτελούνταν από δύο βασικά κομμάτια: τον κορμά και την φούστα. Ο κορμάς ήταν πάντα φοδραρισμένος και χωρίς μανίκια, παλιότερα ο κορμάς είχε ανοιχτό μπούστο απ’ όπου πρόβαλε η κεντημένη από μέσα τραχηλιά, αργότερα όμως έκλεισε μπροστά και μπήκαν στο στήθος του φουστανιού κεντήματα με πιετάκια. Ο κορμάς συνήθως δεν είχε γιακά, μερικές όμως μεγαλονοικοκυράδες έφτιαχναν ψηλό λαιμό, και για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνταν απ’ τη μοδίστρα μπανέλες και δαντέλα. Η φούστα, εξάλλου, ήταν απ’ το ίδιο ύφασμα και γινόταν πολύ φαρδιά με συρραφή 7 φύλλων που λεγόταν μάννες. Αυτή σουρωνόταν πολύ στη μέση, εκεί που ενώνονταν με τον κορμά για ν’αποτελέσει μονοκόμματο πια ρούχο, αλλά άνοιγε σε φαρδιά ντούκα στο κάτω μέρος της. β) το κοντογούνι (ένα είδος ζακέτας βελούδινης συνήθως, σπανιότερα γινόταν και από μετάξι με κοντό όρθιο γιακά), είχε φυσικά μακριά μανίκια και ήταν φοδραρισμένο με σατέν. Μπροστά στο στήθος ήταν ανοιχτό, σε τρόπο που να φαίνεται ο κορμάς του φουστανιού ή η κεντημένη τραχηλιά. Συνήθως ήταν μπλέ, γκρενά ή μαύρο. Κύριο χαρακτηριστικό του κοντογονιού ήταν η πλούσια αρματωσιά του, που ήταν συνθεμένη με πολλά και ποικίλα κεντίδια, με δαντέλες, με σιρίτια και κορδονέττα που σκέπαζαν τα μανίκια και τις παρυφές του.

γ) κάλτσες μαύρες και παπούτσια (γουβάκια που ήταν από μαύρο πετσί, σκέτα, με χαμηλό τακούνι, ανοιχτά και χωρίς κορδόνια). δ) φέσι (κόκκινο τσακιστό φεσάκι με τον αρματωμένο τεπέ κα τη χρυσή φούντα), αλλά εκείνο που κυριαρχεί σαν γιορτερό γυναικείο κεφαλομάντηλο ήταν το καλαμκερί ή καλεμκερί. Ήταν ένα είδος τσεμπεριού αραχνοΰφαντο και σε καφετί συνήθως χρωματισμό (υπήρχαν όμως και γκρι σκούρα αλλά αυτά ήταν για δεύτερη χρήση). ε) ζώστρα (ενάμιση μέτρο και φαρδιά ίσαμε μια πιθαμή, κατά κανόνα μεταξωτή και χωρίς κρόσσια με διάφορα χτυπητά χρώματα άσπρα, κίτρινα, κόκκινα βυσσινιά). στ) κοσμήματα (φλουριά κωνσταντινάτα μέχρι και τρεις ντάνες, μαλαματένια κοσμήματα με διάφορα σχήματα και με πετρούλες κρεμασμένα απ’ το λαιμό με χρυσές καδένες, δαχτυλίδια, βραχιόλια, σκουλαρίκια σε μαλαματένιους κυρίως γύρους, καρφίτσες ασημένιες ή χρυσές).

Η παρουσίαση της πηλιορείτικης φορεσιάς είναι από μέρη του βιβλίου του Κώστα Λιάπη «Η παλιά παραδοσιακή φορεσιά στον Αϊ-Γιώργη Νηλείας (Πηλίου)», ΑΝΑΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΟΝ Θ΄ ΤΟΜΟ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΒΟΛΟΣ 1991.
Φωτογραφία από: discoverpelio.com